Livia Guldie Binnenland vandaag, 08:21

Leestijd: 4 minuten

Na maanden van discussie: illegaliteit wordt strafbaar, dit zijn de gevolgen

De langverwachte asielwetten, eerder bedacht door PVV-minister Faber, zijn nu alsnog door de Tweede Kamer aangenomen. De wetten zorgden maandenlang voor veel discussie, vooral omdat hulp aan mensen zonder verblijfsstatus in eerste instantie strafbaar zou worden.

De wetsvoorstellen moeten de basis vormen voor wat het vorige kabinet ‘het strengste asielbeleid ooit’ noemde. Ze waren al eerder goedgekeurd door de Kamer, maar bleven liggen. Nu de strafbaarstelling van hulp niet meer doorgaat, is de weg vrij om ze uit te voeren. Daar hoort de strafbaarstelling van illegaliteit wél bij.

Illegaal zijn wordt strafbaar

Illegaal in Nederland verblijven wordt strafbaar, maar hulp verlenen aan mensen die illegaal in Nederland verblijven wordt niet strafbaar. De Tweede Kamer heeft, zoals verwacht, met ruime meerderheid ingestemd met een ‘reparatieplan’ van demissionair minister Van Weel. Het idee is dat mensen zonder papieren dan sneller kunnen worden uitgezet.

Het CDA steunde het voorstel aanvankelijk, maar haakte af toen bleek dat ook hulp aan mensen die illegaal in Nederland verblijven strafbaar zou worden. De SGP worstelde met datzelfde punt. De christelijke partijen vreesden dat bijvoorbeeld kerken niet langer hulp zouden mogen bieden aan mensen die op straat leven.

Minister Van Weel kwam met een aangepaste tekst. Daarin staat dat „deelnemen aan dit misdrijf, anders dan als pleger, niet strafbaar” is. Simpel gezegd: wie iemand zonder verblijfsvergunning eten of onderdak biedt, wordt niet gezien als medeplichtige. Dat was voor het CDA reden genoeg om alsnog voor te stemmen. De SGP sloot zich daarbij aan.

Voor en tegen het wetsvoorstel

Ook de PVV stemde vóór het wetsvoorstel, al had de partij liever gezien dat hulpverlening wél strafbaar bleef. Kamerlid Vondeling benadrukte dat het belangrijkste is dat de strafbaarstelling van mensen zonder verblijfsvergunning er nu in elk geval komt. Uiteindelijk stemden 91 Kamerleden voor en 59 tegen, meldt de NOS.

GroenLinks-PvdA, D66, Partij voor de Dieren en ChristenUnie zijn niet positief over de strafbaarstelling van illegaliteit. Zij denken onder meer dat het plan onuitvoerbaar is en dat het personeel in de asielketen met meer werkdruk wordt opgezadeld. VVD-Kamerlid Queeny Rajkowski reageerde juist opgelucht. Zij zegt al langer te pleiten voor strafbaarstelling van illegaliteit. „Want wie niet in Nederland mag blijven, moet Nederland ook echt verlaten.”

Wat gaat er veranderen?

Wat die strafbaarstelling van illegaliteit precies gaat inhouden, blijft soms nog vaag. Ook de uitvoerbaarheid. Van Weel gaf daar al eerder antwoord op. Hei zei geen “grootschalige klopjachten” te verwachten op mensen zonder verblijfsvergunning. Volgens hem is de strafbaarstelling vooral bedoeld als extra drukmiddel voor wie moet terugkeren naar het land van herkomst.

Door de goedkeuring zijn de twee asielwetsvoorstellen nog net voor Kerst door de Tweede Kamer gekomen, precies zoals Van Weel had gewild. In Nieuwsuur waarschuwde hij dat uitstel „een groot probleem” zou zijn: „Dan ben ik niet erg hoopvol dat een volgend kabinet wél iets aan migratie gaat doen.”

Illegaal in Nederland?

Wat betekent illegaliteit eigenlijk? Wie ‘illegaal’ in Nederland verblijft, is niet strafbaar om wie hij of zij ís, maar om het ontbreken van een geldige verblijfsstatus. Dat kan verschillende oorzaken hebben: een afgewezen asielaanvraag, het verlopen van een verblijfsvergunning of binnenkomst zonder geldige documenten.

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) noemt dit een ‘onrechtmatig verblijf’: een situatie waarin iemand geen recht (meer) heeft om in Nederland te zijn. De gevolgen van een illegale status zijn best ingrijpend. Je hebt geen recht op sociale voorzieningen, mag niet solliciteren op een baan en kan geen huis kopen. De toegang tot zorg is beperkt, al kan je wel terecht voor de spoedeisende hulp. Ook lopen illegalen risico op uitbuiting, want ze zijn afhankelijk van tussenpersonen voor werk en huisvesting.

Maar eigenlijk hoort een ‘illegaal’ dus niet in Nederland te blijven. Als je wordt ontdekt, krijg je een terugkeerbesluit met een uiterlijke termijn waarin je het land moet verlaten. Als je je vervolgens verzet, ga je een gedwongen terugkeertraject in met vreemdelingenbewaring als dat nodig is. Vorig jaar zijn zo’n zesduizend mensen teruggestuurd, waarvan de helft gedwongen.

Zorgen over wet

Meerdere maatschappelijke organisaties, zoals het Rode Kruis, maken zich ernstig zorgen over de toekomst van mensen zonder verblijfspapieren en over hulpverleners in Nederland, als de wet van kracht wordt. Zo vrezen ze dat mensen niet meer naar de dokter of politie durven door de nieuwe wet.

Volgens het Rode Kruis is het nog altijd onduidelijk of het aangenomen voorstel mensen die hulp verlenen aan illegalen écht beschermt. De organisatie benadrukt dat nog steeds niet helder is of hulporganisaties en hulpverleners betrokken kunnen raken bij strafzaken in de toekomst.

Nederland is niet het eerste land dat illegaal verblijf strafbaar maakt. In landen als Denemarken en Hongarije bestaan al vergelijkbare wetten, maar ze blijken moeilijk handhaafbaar en leiden vaak tot juridische conflicten met Europese mensenrechtenregels.

Dit zijn de best gelezen artikelen van dit moment:

• ‘Mijn zoon (4) heeft zijn eerste kerstdiner op school, maar mijn baas verwacht dat ik op de kerstborrel ben’
• Anouk (34) kocht online een tweedehands laptop: ‘Van binnen bleek hij volledig leeg te zijn’
• Goed leven voor weinig: de vijf goedkoopste landen voor Nederlanders om in 2026 in te wonen
• Onderzoek: vreemdgaan lijkt opvallend veel op crimineel gedrag
• Dokter Ted van Iersel: ‘In een land waar ziekte een verdienmodel is, is de patiënt wandelend goud’

Reacties