Erik Jonk Televisie 17 dec 2024, 18:09

Leestijd: 4 minuten

Misstanden bij een spermabank: ‘Als ik door Arnhem loop, vraag ik mij steeds af: zou dat een halfzus of halfbroer zijn?’

Donorkind Maria heeft… 57 halfbroers en halfzussen. Denk je eens in. Het is ‘zomaar’ een feitje (of beter: feit) uit de documentaire Sporen van een spermabank. Tien jaar geleden kwam het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem er groot mee in het nieuws, maar uit de docu blijkt dat toen lang niet alles boven water is gekomen.

Vanaf vandaag kun je deze KRO-NCRV-docureeks van vier delen streamen. De volledige titel: Spoorloos onderzoekt: Sporen van een spermabank. Metro zag het eerste deel voor tv-rubriek Blik op de Buis. Mocht je denken dat geklooi met sperma van vroeger tijden is, kijk dan eens naar deze docuserie. Je weet niet wat je hoort.

Bovendien, dan heb je vast ook het wonderbaarlijke verhaal van ‘massa-zaaddonor’ Jonathan Meijer gemist. Hij is nu vader van zo’n zeshonderd kinderen. Netflix maakte een docu over deze meneer, die zijn verhaal volstrekt normaal vindt. Eva Jinek nodigde hem daarom eerder uit in haar talkshow Jinek.

Spermabank gebruikte sperma van donoren te vaak

In Sporen van een spermabank wordt pijnlijk duidelijk hoeveel er wel niet is misgegaan in dat Rijnstate ziekenhuis in Arnhem. Daar in Gelderland worden ook heel goede dingen gedaan overigens, wat onlangs bleek in een serie over de spoedeisende hulp, Op de Spoed. Nederland kent echter een richtlijn van 25 kinderen per zaaddonor. Dat is eerlijk gezegd al best veel, maar zaad van tenminste vijftien donoren werd in Arnhem vaker of veel vaker gebruikt.

De spermabank van Rijnstate liep tegen de lamp. Maar nieuw onderzoek van KRO-NCRV maakt duidelijk dat tien jaar geleden niet alle misstanden uit de jaren tachtig en negentig aan het licht zijn gekomen. Naast het te vaak gebruiken van zaad per afzonderlijke donor, werd foute informatie over afkomst – van de donor – gegeven. Donorcodes werden verwisseld. Een dame (ook in Sporen van de spermabank te zien) ontdekte dat in de administratie. Maar ja, wie luistert er nou naar zo’n klokkenluidertje?

Geen half werk in Sporen van de spermabank

Voor Sporen van de spermabank werden medische dossiers onder de loep genomen en onderzoeksrapporten en vertrouwelijke stukken ingezien. Met zo’n zeventig betrokkenen werd gesproken, een aantal van hen zijn in beeld. Zo kwamen tientallen donorkinderen aan het woord, donoren, ouders, de genoemde oud-medewerker die aan de bel trok en ook een letselschadeadvocaat. Wat dat betreft is voor Sporen van de spermabank allesbehalve half werk geleverd.

De klokkenluidster, die de overschrijdingen van 25 kinderen per zaaddonor vond, zegt: „Ik vond in ons archief informatie die niet goed bijgewerkt was en wilde dat bijwerken. Daar kreeg ik de kans niet voor. Ik ben op non-actief gesteld.”

Altijd vragen als je op straat loopt

Oprichter van de spermabank was Maarten Kloosterman. Hij was gynaecoloog en kwam voor Nederland als roeier ook nog uit op de Olympische Spelen van Mexico (1968). Hij zegt: „Toen de overschrijdingen naar buiten kwamen, werkte ik er niet meer. Het was triest om te horen hoe het is gegaan. De secretaresses werden geslachtofferd. Dat is niet correct, want als leidinggevende ben je verantwoordelijk.”

Het meest aansprekend en schrijnend is Sporen van een spermabank als de donorkinderen zelf aan het woord komen. Zoals Roos, kind van donor K31, anoniem (het getal blijkt voor een bepaalde gynaecoloog te staan). De wat wegwuivende woorden van Kloosterman zijn Roos niet besteed: „Hij was de oppersmurf.” Nog heftiger klinkt donorkind Roos met de woorden: „Altijd als ik door Arnhem loop en iemand zie die enigszins op mij lijkt, vraag ik mij af: zou dat een halfzus zijn? Of een halfbroer? En hoeveel halfbroers en -zussen heb ik? Het geeft onrust te weten dat er zo slordig met het zaad van de donoren is omgegaan.”

‘Hoeveel kinderen heb ik? 60, 80?’

Een donor van Rijnstate is eerlijk: „Toen ik ging doneren vond ik 25 al niet weinig, maar ik zou niet weten hoeveel kinderen ik heb. Zestig, tachtig?” Nog een donorkind is Maria. Zij zegt: „Ik weet dat er bij mijn donorvader flinke overschrijdingen waren. Maar ik heb nog altijd vragen. Er is zaad van hem uitgewisseld met verschillende klinieken. Soms vraag ik me af hoeveel meer halfbroers- en zussen er nog zijn.” Aan de moeder van Maria was verteld dat een donor ‘speciaal voor haar gereserveerd’ was. De werkelijkheid bleek heel anders. Maria stapte naar de rechter om de naam van haar vader af te dwingen. Nog een werkelijkheid: inmiddels weet zij dat ze tenminste 57 halfbroers en halfzussen heeft.

Er is door de jaren heen, zo blijkt in de docu, blijkbaar heel wat afgelogen. Eén ding liegt echter niet: dat is DNA.

Aantal blikken uit 5: 3,5

Noot: al streamen we met z’n allen heel wat af in deze tijd, deze docureeks leent zich uitstekend om ook op tv te worden uitgezonden. Nog meer mensen hadden dan kennis kunnen nemen van de pijnlijke misstappten. Dat is echter niet het geval.

Spoorloos onderzoekt: Sporen van een spermabank kun je nu volledig streamen via NPO Start.

Retinitis pigmentosa: wat doe je als drie van je vier kinderen blind worden?

Georgina Verbaan heerlijke hork van een (drinkende) professor in Videolandserie Onopgelost

Reacties