Julia Osendarp Health & mind 25 mei 2024, 16:03

Leestijd: 4 minuten

Brein van narcist werkt écht anders dan niet-narcisten: dit is hoe ze denken, volgens psycholoog

Soms denkt iemand dat hij of zij een narcist kan veranderen of inzichten kan bieden. Maar dat blijkt een wassen neus. Het brein van een narcist werkt namelijk anders. Psycholoog Betsy Holmberg legt uit hoe dat zit.

Narcisme is zo’n thema waar Metro-lezers nu eenmaal nieuwsgierig naar zijn. Anders zou je ook niet op dit artikel geklikt hebben. Niet onbelangrijk is dat slechts een klein percentage mensen ook daadwerkelijk een narcistische persoonlijkheidsstoornis heeft.

Narcistische trekjes komen vaker voor, maar het overgrote deel van de mensen is geen échte narcist. Pas dus op met het rigoureus opplakken van dat label. Het aantal narcisten in Nederland staat op 0,1 tot 6 procent. Van dit percentage is driekwart man.

Psycholoog legt uit hoe een narcist denkt

Dat gezegd hebbende, een narcist vertoont vaak egoïstisch gedrag, is dominant, wil bewonderd worden en heeft vaak een gebrek aan inlevingsvermogen. Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis vinden zichzelf belangrijker dan anderen. Aan deze zeven signalen kun je een narcist herkennen.

Maar wellicht is het ook interessant om ons in de belevingswereld van een narcist te verplaatsen. Psycholoog Betsy Holmberg legt tegenover het Amerikaanse Psychology Today uit hoe een narcist denkt.

Default mode network (DMN) in ons brein

Narcisten kun je treffen in een relatie, op het werk, in je familie of vriendengroep. Soms zijn we geneigd om te denken dat we een narcist kunnen veranderen of bijsturen. Maar volgens Holmberg is dat vaak niet het geval.

In ons brein beschikken wij mensen over een netwerk dat onze automatische en standaard gedachten faciliteert. Dat noemen neurologen de default mode network (DMN), ook wel dwaalmodus genoemd. Dat is de natuurlijke staat van ons brein.

Het DMN is de plek waar gebeurtenissen worden vertaald naar verhalen over onszelf en verwachtingen van de wereld, mede bedoeld om ons veilig te houden. Maar die DMN is duizenden jaren geleden ontwikkeld, toen wij nog in kleine groepen leefden. We identificeren ons met de de normen en verwachtingen van de groep en ons DMN spoort aan om deze te volgen. Allemaal bedoeld zodat we niet uit de groep worden gezet.

Brein werkt anders

Dat netwerk werkt eigenlijk behoorlijk egocentrisch. Het laat ons weten wanneer wij tekortschieten in de groep. Bijvoorbeeld als je denkt: ‘Ik ben lelijk’, dan geeft ons brein een signaal dat we mooi moeten zijn om geaccepteerd, leuk, succesvol, gelukkig te worden in deze wereld. En als je denkt: ‘Ik heb die presentatie verkloot en gefaald’, dan vertelt het DMN je: ‘Waarschuwing! Groepsacceptatie in twijfel, je loopt gevaar’.

Bij narcisten werkt dat netwerk anders. Bij hen richt dat systeem zich veel meer op de buitenwereld. In plaats van dat zij bij zichzelf te rade gaan, geven zij veelal anderen of de buitenwereld de schuld. „Hun netwerk vertelt hen dat iedereen hen iets wil aandoen, hen gebruikt of slechte intenties heeft. Anderen zijn het probleem, niet zij zelf.”

Voorbeelden van denkwijze narcist en niet-narcist

De psycholoog schets een aantal voorbeelden:

• Normaal: ‘Ik ben niet goed genoeg’ / Narcist: ‘Iedereen in mijn leven doet mij pijn en stelt mij teleur’
• Normaal: ‘Ik heb het idee dat ik het steeds verpest’ / Narcist: ‘Jij doet dit, dit en dit fout’
• Normaal: ‘Ik zie er slecht uit’/ Narcist: ‘Zij moet vaker sporten’
• Normaal: ‘Ik ben niet zo intelligent of ervaren als mijn collega’s’ / Narcist: ‘Mijn baas is niet zo intelligent, hij heeft gewoon geluk gehad’

Schuld ligt bij een ander

Narcisten worstelen nu eenmaal met het nemen van verantwoordelijkheid voor hun acties en gedrag tegenover anderen. Hun netwerk vertelt hen namelijk dat zij niet schuldig zijn voor hoe zij zich voelen. De schuld ligt bij een ander. Daarom zijn relaties lastig. „Het gaat om wat de relatie voor hen doet, en niet om wat zij voor de relatie kunnen doen.”

Ook wat betreft therapie of hulp, daar zal een narcist niet om staan te springen. „Ze geloven dat de wereld hulp nodig heeft, en niet zij. Het lijkt alsof ‘het zelf’ bij de narcist onderdrukt wordt en zij daar geen connectie mee kunnen maken”, aldus de psycholoog.

Niet over gevoelens praten

Daarom is de omgang tussen niet-narcisten en narcisten zo funest. Terwijl het netwerk van de niet-narcist bij zichzelf te rade gaat, geeft de narcist de schuld aan de ander. En dat kan een giftige mentale cocktail worden.

Met een narcist praten over gevoelens, is volgens Holberg overigens ‘brandstof voor de narcist’. Die krijgen namelijk een opening om je te bekritiseren, kleineren, vernederen, afwijzen of de schuld te geven. „Dus weersta de drang, geef jezelf wat zelfliefde en zoek anderen die jou ook met liefde en respect behandelen. Het is niet jouw taak om de manier te veranderen waarop het brein van een narcist werkt; het is jouw taak om voor jezelf te zorgen.”

3 dingen die ‘love bombers’ in een pril stadium zeggen (en waar je beter voor kunt waken)

Psycholoog onthult drie manipulatieve zinnen die narcisten zeggen

Reacties