Julia Osendarp Health & mind 21 mei 2024, 13:12

Leestijd: 4 minuten

Hier moet je je tijd aan besteden, adviseren mensen die dicht bij de dood staan

Carrière maken, geld verdienen, de wereld zien, familie, liefde? Wat vinden we nu echt belangrijk in het leven? Verschillende mensen, die voor hun werk dicht bij de dood staan of zelf stervende zijn, vertellen waaraan je het best je tijd besteedt.

We maken ons maar al te graag druk om van alles. Onze financiën, woning, familie- of relatieperikelen, stress op werk en nog een hoop andere dingen. Maar als je niet meer lang te leven hebt, ga je toch anders kijken naar de tijd die je nog hebt. De Duitse Spiegel sprak met verschillende mensen die dichtbij de dood staan of stonden en vroegen hen wat zij van deze laatste levensfase leerden.

Wat je kunt leren van stervenden

Zo vertelt een man, die liever anoniem blijft, over het overlijden van zijn vrouw aan kanker. Sinds haar dood is hij milder en geduldiger geworden, zegde hij zijn baan op en besloot hij anderen te helpen.

De dood, rouw of verlies kan namelijk, naast verdriet, ook inzichten bieden. Omdat we ons bewust worden dat het leven ooit ophoudt en daarom je leven gaat leven zoals jij dat wilt. Memento Mori, zegt men in het Latijn. Oftewel: „Wees je bewust van je sterfelijkheid.”

„Iedereen die met de dood in aanraking komt, kan ervan leren”, zegt de Amerikaan Frank Ostaseski. Tijdens de HIV-epidemie in de jaren 80 richtte hij een hospice-beweging op en schreef hij een boek over wat je kunt leren van stervenden.

Hier hebben stervenden spijt van

De Australische palliatieve verpleegkundige Bronnie Ware schreef de bestseller: 5 Things Dying People Regret Most. Vijf dingen waarvan veel stervenden spijt hebben? Dit zijn ze:

1. ‘Niet trouw blijven aan jezelf en leven zoals anderen verwachten’
2. ‘Te veel werken’
3. ‘Niet mijn gevoelens uiten’
4. ‘Geen contact houden met vrienden’
5. ‘Mezelf te weinig plezier toestaan’

Belangrijke zaken in het leven

Volgens schrijver Ostaseski, die begin zeventig is en verschillende beroertes en een hartaanval overleefde, hebben stervenden vaak van eenzelfde soort zaak spijt. „Dat ze te veel tijd en energie besteedden aan onbelangrijke zaken en uit het oog verloren wat werkelijk belangrijk is.”

Hij benadrukt dat er tegenwoordig meer behoefte is om over de dood te praten. Ook door de wereldproblematiek, zoals de coronacrisis of oorlogen in Oekraïne en Gaza. Hij vraagt mensen regelmatig wanneer zij denken te sterven. Bijna niemand antwoordt ‘binnenkort’. „Bijna iedereen zegt: ‘Het zal nog wel even duren’.”

‘Tijd is waardevoller’

Armin Gajewski (62) deed tegenover de Spiegel zijn verhaal. Hij had ALS en koos na het interview met de Duitse krant voor euthanasie. Hij en zijn partner Norman waren veertien jaar samen. „Het leven vieren, letterlijk, en liefde beleven”, zijn de adviezen die Gajewski voor zijn dood gaf. „Het is het beste wat je kunt doen.” Zijn partner Norman legt later uit dat hij tegenwoordig gevoeliger is dan voor de dood van Armin. „En mijn tijdsbesef is veranderd. Tijd is waardevoller.”

Overlijden aanzet om iets te veranderen

Mensen zijn sociale wezens en daarom afhankelijk van acceptatie en ‘aardig gevonden worden’ door anderen. Daarom is het best lastig om erachter te komen wat je eigen wensen zijn.

We weten vaak best dat we te veel werken, dingen moeten uitspreken die we nooit uitspraken, ruzies moeten oplossen, familiebanden moeten herstellen, iets kunnen leren dat we altijd al wilden of een ander beroep kunnen uitoefenen. Iemand die in jouw omgeving overlijdt kan de aanzet zijn om bij jezelf te rade te gaan of wat je doet voor jou het juiste is. Of dat je wellicht iets wilt veranderen?

In het moment leven

Claudia Bausewein is voorzitter van de Duitse Vereniging voor Palliatieve Geneeskunde. „In de palliatieve geneeskunde wordt het sterven gezien als een aparte levensfase waarin mensen hun waardigheid kunnen behouden en zich kunnen ontwikkelen.”

Stervende mensen hebben soms ook spijt dat ze niet vaak genoeg in het moment leefden. Door in het moment te leven, kun je over het algemeen beter van het leven genieten en beter worden in wat je doet. Leven in het hier en nu, zorgt ervoor dat je geluk niet linkt aan wensen. ‘Het krijgen van die specifieke baan’, ‘meer geld hebben om meer te kunnen besteden’ of ‘het kopen van dat huis’. Door in het nu te leven, focus je op wat er al is.

Loslaten

Arts Wolfgang Schweiger werkte als dokter in Tibet en als spoedarts in helikopters bij ernstige ongevallen. Hij begeleidde een hoop mensen bij de dood. Hij zag dat mensen zich in hun laatste levensfase nog kunnen ontwikkelen. Bijvoorbeeld door te besluiten zich met iemand te verzoenen. „Het feit dat ontwikkeling en verandering altijd mogelijk zijn, is een nuttige les.”

Maar het belangrijkste is volgens hem ‘leren loslaten’. „Het hoort sowieso bij het leven, en niet alleen op het einde. Alles gaat voorbij: een leuke avond met vrienden, de aanblik van een zonsondergang, de kindertijd, de jeugd.”

Deze psychiater deelt zijn ‘kritische’ kijk op de burn-out: ‘Ik zie veel overlap met depressie’

Reacties