Zes jongeren leggen uit wat prestatiedruk doet: ‘Ik geef pas toe als ik instort’

De 21-jarige Zoë is bijna klaar met haar vierjarige bachelor. Ze heeft autisme en daarom kan ze naast haar studie niet meer dan 24 uur per week werken. Dus die bachelor was nogal een uitdaging. „Het voelde alsof ik geen rust kreeg. Dit vanwege de druk van mijn ouders die ik vooral op de middelbare school ervoer. Dat zit nu nog steeds in m’n achterhoofd.” Het lukt Zoë niet om ook nog een master te volgen, wat voor haar voelt als falen. „Ik was bang om iedereen teleur te stellen en was boos op mezelf.”

„Maar nu mijn bachelor nog. Mijn motivatie is weg, maar de druk om te presteren blijft, omdat iedereen zegt ‘maar je bent er bijna!'”, vertelt Zoë. „Ik wil gewoon niet meer. Ik kan met alleen een bachelor toch niks in mijn vakgebied.” Wat ze het liefste zou doen? „Schrijven, dat is mijn passie. Hier wil ik mijn werk van maken, maar dat gaat niet zo snel.” Ook twijfelt ze aan haar kunnen en vreest ze voor haar baankans in dit vakgebied. Daarom voelt Zoë zich verplicht om haar bachelor af te maken. „Het is veel, maar dat zal ik pas misschien toegeven als ik instort.”

 ‘Vrienden plagen me met mbo’

Sam (21) moet nog een aantal herexamens en andere uitgebreide opdrachten halen voor zijn opleiding. Haalt hij dit niet, dan krijgt hij geen diploma. „Mijn ouders reageren alleen maar met ‘het lukt je wel’. Vrienden plagen mij dat ik m’n diploma voor een mbo-opleiding nog niet heb. Ik zie die mensen allemaal verder gaan en ik blijf hier een beetje achter staan.” Ook de pandmie heeft invloed op jongeren, merkt Sam ook. De coronasituatie maakt de jongere generatie volgens hem prikkelbaar. „Ik raak snel geïrriteerd en vind het moeilijk om me ergens overheen te zetten als ik iets niet leuk vind. Ook kat ik best vaak iemand af en merk ik dat ik niet m’n vrolijke zelf meer ben. En daar baal ik van, want ik mis m’n vrolijke zelf.”

De 19-jarige Mylene Quint uit Hilversum durfde met naam- en toenaam te reageren. En dat is best dapper. „Prestatiedruk is iets dat zich afspeelt bij mij sinds de middelbare school. Ik heb een enorme angst voor het woord ‘deadline’.” Ook het vergelijken met leeftijdsgenoten zorgt bij Mylene voor stress. „Altijd zal ik het werk van een ander beter vinden dan mijn eigen werk.”  Maar de meeste prestatiedruk voelt de 19-jarige vanuit de maatschappij. „Voornamelijk omdat we gedwongen worden om een goede studie te doen, het liefst hbo. En na jaren te hebben gestudeerd en een studieschuld op te hebben gebouwd, moeten we gaan werken. Het liefst van negen tot vijf achter een bureau. Je moet de rest volgen en je mag er niet buiten komen. Omdat je dan ‘anders’ bent.”

Zelf wil Mylene schrijver worden en volgt ze een mbo-opleiding. „Ik weet al dat ik nooit in het beeld pas van de maatschappij.” Ze legt uit dat ze onbewust gedwongen wordt om verder te studeren. „Niet alleen door de maatschappij, maar ook door mijn familie en vrienden.” Maar Mylene vertelt dat ze ondanks alle twijfels en zorgen soms ook best tegen de stroom in wil gaan. „Ik hoef niet de slimste persoon te zijn, ik hoef geen hbo-diploma en ik hoef zeker geen negen tot vijf-kantoorbaan. Zolang ik doe wat ik leuk vind en ik gelukkig ben, hoef ik niet naar anderen te luisteren.”

Ik moet even een heel klein beetje wennen aan de prestatiedruk op het gymnasium, en hoe die binnen een half jaar zijn uitwerking heeft op 11jarige meisje

— Nanda Oudejans 🍋 (@NandaOudejans) November 26, 2021

Kiran is 24 jaar en komt uit Rotterdam. Zelf bestempelt hij zijn middelbare schooltijd als een ramp. Hij bleef zitten en worstelde met een depressie. „Ik was boos dat niemand mij begreep.” Dat ging een stuk beter op het mbo en daar haalde hij met gemak zijn diploma. De volgende stap? Het hbo. Maar door de coronacrisis vond bij Kiran zijn studententijd vooral online plaats. „Mijn depressieve gevoelens kwamen terug. Na een paar weken tobben heb ik ervoor gekozen om mezelf definitief uit te schrijven van mijn opleiding. Die keuze woog ontzettend zwaar, zeker met alle verwachtingen van mijn ouders en vrienden in het achterhoofd.” 

Kiran kiest ervoor om zijn beslissing niet direct aan zijn ouders te vertellen. Hij was bang voor hun reactie. „Toen ik het ze uiteindelijk vertelde, begrepen ze het gelukkig wel enigszins. Al waren ze tegelijkertijd ook teleurgesteld. Daarnaast krijg ik sterk de impressie dat ze bang zijn voor een herhaling van mijn middelbare school-fiasco, ondanks dat mijn keuze om te stoppen puur te maken heeft met de impact van corona op het onderwijs.” De vriendenkring van de Rotterdammer begreep de situatie beter. „Zij ervaren dezelfde druk.” Van zijn keuze om te stoppen met zijn hbo-opleiding heeft Kiran geen spijt. „Al lijkt het vertrouwen, vanuit mijn ouders’ kant, een beetje weg te zijn.”

‘Niet iedereen is een studeerbeer of carrièretijger’

De 25-jarige Val uit Utrecht legt uit dat de jongere generatie een behoorlijke last op de schouders heeft. „Vooral als je iedereen uit je omgeving (pre)masters ziet halen en dat ze afstuderen. Dat terwijl je zelf je eigen tempo probeert aan te houden.” Val herkent de prestatiedruk die de maatschappij bij jongeren oplegt. „Men verwacht dat je optimaal presteert. Ook als je niet zo’n studeerbeer of carrièretijger bent.” De Utrechter benadrukt dat hij minder streng voor zichzelf is. „Omdat ik ben gaan beseffen dat iedereen toch wel zijn eigen weg bewandelt en je uiteindelijk toch wel op je pootjes terecht komt als je doet wat je moet doen. Of dat nou op je 23ste is of op je 35ste, dat maakt niet zoveel uit.”