Elles Mulder Gezondheid 31 dec 2023, 08:02

Leestijd: 7 minuten

Steeds meer vrouwen stoppen met de anticonceptiepil: ‘We moeten deze geluiden serieus nemen’

Minder stemmingswisselingen, een hoger libido en dichter bij je eigen lichaam staan. Volgens veel vrouwen is dat een greep uit de voordelen van stoppen met de anticonceptiepil. Zestig jaar geleden stond ‘de pil’ symbool voor emancipatie, maar anno 2023 krijgt de anticonceptiepil steeds meer kritiek. Voor velen is het een fysieke en mentale beperking.

Volgens cijfers van het CBS slikte in 2014 zo’n 38,1 procent van de vrouwen tussen de 16 en 49 jaar de anticonceptiepil. In 2022 was dat percentage gedaald naar 29,4 procent. Aan de andere kant is het anticonceptiegebruik de afgelopen jaren juíst gestegen. Vrouwen kiezen dus steeds vaker voor alternatieven. Wat betekent dat voor de toekomst van de pil in Nederland?

In een vijfdelig pildossier onderzoekt Metro het fenomeen ‘ontpillen’. Van de geschiedenis en de effecten van de anticonceptiepil tot het fenomeen ‘ontpillen’. Ook kijken we verder: wat zijn alternatieve anticonceptiemethodes en wanneer komt de veelbesproken mannenpil? Ten slotte deelt pilonderzoeker Anne Marieke Doornweerd de bevindingen van haar onderzoek naar hormonale anticonceptie. In dit artikel: de geschiedenis van de anticonceptiepil.

Anticonceptiepil voor geboortebeperking

In 1962 werd de anticonceptiepil geïntroduceerd in Nederland. Brenda Bartelink, universitair docent Antropologie en Vrouwenstudies aan Rijksuniversiteit Groningen, legt uit dat de bevolking hier al een lange tijd op wachtte: „Men zocht een manier om het aantal kinderen in een gezin te beperken.”

Er waren verschillende redenen waarom vrouwen voor de anticonceptiepil kozen, vertelt Bartelink. Allereerst had je de feministische golf. „Vrouwen wilden meer keuzevrijheid om hun leven in te richten zoals zij dat wilden. Door de komst van de anticonceptiepil kregen vrouwen de mogelijkheid zich te focussen op andere dingen dan het krijgen van kinderen en het moederschap. Ze konden nu bijvoorbeeld ook kiezen voor een carrière.”

Voor vrouwen en mannen met meer traditionele gezinsidealen was de anticonceptiepil ook aantrekkelijk. Daardoor werd het voor hen mogelijk om eerst te werken aan een goede financiële basis voor het gezin. Daarbij stond verantwoord ouderschap centraal als motivatie voor geboortebeperking. „Men vond het vooral belangrijk voor de opvoeding. Hoe minder kinderen, hoe beter je ze normen en waarden kunt aanleren én hoe liefdevoller je ze kunt opvoeden.”

Ook werd de anticonceptiepil steeds toegankelijker in de samenleving. De pil werd langzaamaan beschikbaar voor iedere vrouw. Stad of dorp; het maakte niet meer uit.

Emancipatie

De anticonceptiepil was dus een belangrijke stap richting de emancipatie van de vrouw. Maar Nederlanders zijn Europees ‘kampioen’ deeltijdwerken. In 2021 werkte in Nederland 28 procent van de werkende mannen in deeltijd, tegenover 70 procent van de werkende vrouwen. Dat blijkt uit cijfers van CBS. Als je kijkt naar gelijkwaardigheid, valt daar dus nog veel te winnen. „Vrouwen kunnen dankzij de anticonceptiepil de komst van een kind uitstellen. Maar dat betekent niet dat ze door blijven werken na de geboorte”, vertelt Bartelink. „We zien dat veel vrouwen alsnog kiezen voor een deeltijdbaan om de zorg van de kinderen en het huishouden op zich te nemen.”

Hoewel vrouwen meer toekomstmogelijkheden kregen door de anticonceptiepil, vertaalde dat zich dus niet naar gelijkwaardige verhoudingen tussen man en vrouw. Dat had men stiekem wel gehoopt. „Mannen maken nog steeds vaker carrière en zorgen voor het inkomen van het gezin. Anno 2023 dragen vrouwen alsnog de verantwoordelijkheid om niet zwanger te worden. Dat zie je alleen al in de manier waarop jonge vrouwen worden voorgelicht over seksualiteit”, aldus Bartelink.

Seksuele voorlichting

Daarmee refereert ze naar een proefschrift van haar collega-antropoloog Jelle Wieringa. Hij deed onderzoek naar seksuele gezondheidsorganisaties in Nederland en ontdekte dat seksuele voorlichting te eenzijdig is. ‘Meisjes worden verantwoordelijk gemaakt voor het nadenken over seksualiteit, het ontwikkelen van grenzen qua seksueel gedrag en het duidelijk communiceren hiervan. Jongens worden gestimuleerd vooral een passieve rol aan te nemen, te luisteren, en goed te kunnen observeren wat de gecommuniceerde protocollen precies zijn.’

Volgens Wieringa leren jongeren dat vooral vrouwen over seks moeten nadenken. Zij moeten hun grenzen bepalen en mannen moeten daar naar luisteren. „De consequentie is dat het voor mannen veel moeilijker is om het gesprek over seks aan te gaan, maar ook dat het voor hen gemakkelijker wordt om zich te onttrekken aan verantwoordelijkheden. We vinden het heel normaal dat vrouwen de pil slikken, terwijl dat een veel grotere inbreuk is op hun lichaam dan een condoom voor mannen”, vertelt hij in een interview met NEMO Kennislink.

Gelijke verhoudingen

Er is tegenwoordig een nieuwe stroming van feministen: vrouwen die streven naar gelijke verhoudingen in de samenleving. Een onderdeel van dat streven is kritiek op de anticonceptiepil, want, vertelt Bartelink: „Er komen steeds meer zorgen over de effecten van (hormonale) anticonceptie. Daarnaast blijkt dat er in medische onderzoeken eigenlijk nooit zoveel aandacht is geweest voor het vrouwenlichaam. Vooral die factoren dragen er aan bij dat steeds meer mensen kritiek hebben op de pil.”

Ook leeft de vraag: wie betaalt? Vanaf hun 21ste betalen vrouwen voor de anticonceptiepil. Waarom moeten zij daarvoor opdraaien als ook mannen er van profiteren? Daarnaast zijn zij altijd vruchtbaar, terwijl vrouwen dat slechts enkele dagen in de maand zijn. Daarom kiezen sommige vrouwen voor alternatieve en natuurlijke methodes, zoals de kalendermethode of voor het zingen de kerk uit. En een goed alternatief voor mannen? Dat is er naast een condoom of sterilisatie niet.

Risico’s van alternatieven voor de anticonceptiepil

Maar Bartelink maakt zich zorgen dat er een té geromantiseerd beeld ontstaat van alternatieve en natuurlijke anticonceptie. Dat brengt ook risico’s met zich mee. „We zijn grootgebracht in een maatschappij waarin we denken dat alles planbaar en beheersbaar is. Maar een cyclus is niet altijd hetzelfde. Het is niet zo meetbaar als het lijkt en wordt beïnvloed door een heleboel factoren.”

„Daardoor lopen vrouwen de kans om ongepland zwanger te raken, wat voor sommigen ook hevige fysieke en mentale gevolgen kan hebben. Want kijkend naar onze maatschappij, ligt de verantwoordelijkheid van een zwangerschap alsnog veelal bij de vrouw.”

Ontpillen

Zoek op het internet naar de term ‘ontpillen’ en je komt een sterke tweedeling tegen. Enerzijds zie je vrouwen die hun persoonlijke ervaring delen. Anderzijds zie je professionals die zich zorgen maken over ongewenste zwangerschappen. Velen denken dat ‘ontpillen’ een trend is, maar volgens Bartelink moeten we deze geluiden serieus nemen.

„We zien dat het risicovol is, maar er is iets wat deze vrouwen beweegt. Ik denk dat het in de toekomst belangrijk is om te onderzoeken waarom vrouwen de keuze voor natuurlijke anticonceptie belangrijk vinden. Hoe zien zij hun lichaam en vruchtbaarheid? Door ‘ontpillen’ af te doen als trend, wijs je dit soort keuzes af en daarmee ook wat belangrijk is voor vrouwen zelf.”

Volgens Bartelink is het in de toekomst vooral nodig om de keuze voor anticonceptie te bespreken in de context van gelijkheid tussen man en vrouw. Binnen de samenleving en onze relaties zullen er veranderingen komen. „Ik denk dat er meer gelijkheid komt op het gebied van integriteit, seksualiteit en gezinsvorming. Regie en keuzevrijheid zijn voor vrouwen belangrijk en zij moeten toegang hebben tot verschillende opties voor anticonceptie. Maar dat betekent ook dat we in gesprek moeten gaan met jonge mannen over seksualiteit en gelijkwaardigheid.” Om dat laatste te realiseren is het volgens haar van belang dat ook zij zich in de toekomst verantwoordelijk gaan voelen voor anticonceptie.

Opvoedvraag: ‘Kan ik mijn 15-jarige zoon een week alleen thuis laten?’

Deze slechte gewoonte blijkt funest voor je zelfvertrouwen (en waarschijnlijk maak jij je hier ook schuldig aan)

Reacties