Hendriëlle de Groot Binnenland 13 jun 2024, 08:02

Leestijd: 6 minuten

Dakloosheid onder jongeren groot probleem: ‘Je vertelt niet zomaar dat je dakloos bent’

Nederland telt 8500 geregistreerde dak- en thuisloze jongeren, maar in werkelijkheid zijn dat er veel meer. Hoe zit het met de problematiek van deze jongeren en wat is er te doen om voor hen een thuis te creëren? We spreken programmaleider Willem van Sermondt van Kansfonds, een organisatie die zich op precies dat vraagstuk richt.

Als expert dak- en thuisloosheid houdt Willem van Sermondt van Kansfonds zich bezig met dakloosheid onder jongeren. Kansfonds heeft een programma opgezet onder de naam ‘Alle jongeren een thuis’. „Wij proberen te laten zien dat dak- en thuisloosheid iets is wat je kunt voorkomen, en wij steunen de projecten die zijn opgezet om deze jongeren te helpen”, vertelt Van Sermondt. „We denken mee, en proberen een systeemverandering aan te jagen.”

Aanpak dakloosheid zorgt voor meer onzekerheid

En dat is hard nodig, want volgens Van Sermondt houdt de huidige aanpak van dakloosheid jongeren in een situatie van (bestaans)onzekerheid. „De huidige manier van opvang is erop gericht dat jongeren langzaam toewerken naar een eigen woonplek. Ze moeten laten zien dat ze het kunnen. Via allerlei tussenstappen stromen ze uit naar een eigen woonplek.”

Hij heeft bezwaar tegen deze aanpak: „Je stopt jongeren in een kwetsbare positie, die allerlei problemen hebben, bij elkaar. Op de plekken waar zij worden opgevangen, hebben zij geen zekerheid. Meestal beginnen ze in een grootschalige maatschappelijke noodopvang, om vervolgens door te stromen naar een jongerenopvang, waar ze met een stuk of 6 tot 8 jongeren bij elkaar zitten en de keuken, badkamer en woonkamer delen.” Dit model, waarbij je stap voor stap toewerkt naar een eigen woonplek, wordt ook wel het ‘woonladdermodel’ genoemd.

Housing first: eerst een woning

Van Sermondt denkt niet dat deze aanpak de juiste is. „Wij en de andere partners draaien het om. De kern is ‘housing first’. Wij zeggen: je moet niet eerst al die tussenstappen creëren. Het staat of valt met een eigen woning. Pas als je een veilige woonplek hebt, kun je de andere problemen in je leven aanpakken.” Voorbeelden zijn bijvoorbeeld schulden, psychische problematiek, werkloosheid of een beperkt sociaal netwerk.

Het is lastig om te becijferen hoeveel dak- en thuisloze jongeren Nederland precies telt. „Het CBS heeft begin 2023 een schatting gemaakt dat het er ruim 6000 zijn, maar er is al best lang kritiek op die schattingsmethode, zeker op lokaal niveau”, zegt Van Sermondt. Dat komt doordat veel jongeren zich niet bij het gemeenteloket aanmelden als dakloze, vertelt hij. „Ze melden zich niet zomaar, en blijven lang in hun eigen netwerk. Ze slapen bijvoorbeeld op de bank bij vrienden, en verkassen steeds.”

Daardoor vallen zij buiten de statistieken. Intussen is er een nieuwe telmethode ontwikkeld, die een realistisch beeld moet geven van het aantal dak- en thuisloze jongeren. Verschillende organisaties, zoals scholen of de voedselbank, zijn betrokken bij het in kaart brengen van het aantal jongeren dat geen vast woon- of verblijfadres heeft.

Twintig procent dakloosheid onder jongeren

Vorig jaar is de telling voor het eerst uitgevoerd in regio Os en den Bosch. „Wat daaruit naar voren kwam, is dat één op de vijf dak- en thuislozen jonger dan 18 jaar is”, zegt Van Sermondt. „Eén op de vijf is tussen 18 en 27 jaar. Dit houdt dus in dat 40 procent van de dak- en thuislozen jonger is dan 28 jaar.”

Dat is een heel ander beeld dan mensen vaak voor ogen hebben. „Bij dakloosheid denken veel mensen aan een man van middelbare leeftijd, die op straat verblijft. Maar de leefsituaties zijn heel divers. Veel jongeren gaan van bank naar bank.”

Mensen reageren daar soms nogal laconiek op, vertelt de programmaleider. „Ze zeggen: maar dat is toch niet zo erg? Het zorgt echter voor extreem veel afhankelijkheid, en onveiligheid, waardoor je eigen leven stilstaat. Je weet niet waar je morgen, volgende week of volgende maand slaapt. Daardoor kom je in de overlevingsstand.” Er zijn ook jongeren die in een (sta)caravan op een vakantiepark overnachten. In de zomer kan dat best aangenaam zijn, maar in de winter is dat heel koud.

Stijging onder dakloze jongeren

De dakloosheid is landelijk gezien toegenomen de laatste jaren. Er is een tekort aan woningen, en de huizenprijzen in de particuliere sectoren rijzen de pan uit, dat geldt voor zowel koop- als huurwoningen. Ziet het Kansfonds dat ook terug in de statistieken, als het gaat om jongeren? „Op basis van de statistieken is dat lastig te zeggen, maar alle signalen uit de praktijk, zoals de gemeente en organisaties voor maatschappelijke opvang, laten een stijging zien”, zegt Van Sermondt. „Vooral de afgelopen twee tot drie jaar is dat te zien.”

Oorzaken dakloosheid onder jongeren

Wat is de oorzaak van de toegenomen dakloosheid bij jongeren? Naast de onbetaalbaarheid van woningen zijn er nog andere oorzaken aan te wijzen. „Jongeren hebben vaak met onzeker werk te maken. Flexbaantjes, die ze zomaar kwijt kunnen raken. Hun inkomen kan daardoor erg wisselend zijn. Sommige jongeren zijn ook vatbaar voor het opbouwen van schulden.”

Ook op individueel niveau zijn er veel factoren die een rol kunnen spelen bij dakloosheid. „Sommige jongeren hebben geen sterk netwerk en geen spaargeld, en kunnen niet op hun ouders terugvallen. Of ze komen uit een onveilige thuissituatie, waar spanningen zijn. Jongeren met psychische problemen of een verslaving lopen ook extra risico om in een situatie van dakloosheid terecht te komen.”

Onzekerheid door flexwoningen

Het Kansfonds stimuleert projecten waarin jongeren worden geholpen aan structurele woonruimte, zodat ze vanuit een stabiele woonsituatie hun leven op kunnen bouwen. „Het is een enorme uitdaging om betaalde woonplekken te realiseren”, zegt Van Sermondt. „Het is ook een kwestie van wie geef je prioriteit in de woonplekken die er zijn? Jongeren worden vaak in onzekerheid gehouden door flexwoningen, zoals anti-kraak, terwijl zij juist het hardst die stabiliteit nodig hebben.”

Stigmatisering, taboe en schaamte

Stigmatisering is een ander probleem waar jongeren tegenaan lopen. „Veel jongeren zien zichzelf niet als dakloos, omdat ze bijvoorbeeld bij vrienden op de bank slapen. Ook schaamte speelt een grote rol: je vertelt niet snel op je eerste date of aan je schoolklas dat je dakloos bent. Dat houd je voor jezelf.”

Toch ziet Van Sermondt langzaam een verschuiving als het gaat om bewustzijn. „Het besef dat het je zomaar kan overkomen, lijkt langzaam door te dringen. Veel mensen kennen wel een neefje of nichtje dat nergens woonruimte kan vinden. Ook ervaringsverhalen in de media dragen bij aan herkenning.”

Kansfonds probeert jongeren daar waar kan, structureel te helpen. Zo is er in Haarlem een wooninitiatief, waar jongeren in de eerste instantie een jaar een studio konden huren. „Ze hadden een tijdje plek, maar zaten daarna weer in de stress”, zegt Van Sermondt. „Maar nu is het mogelijk gemaakt dat jongeren hier kunnen blijven wonen. Dat zijn de initiatieven die wij ondersteunen.”

In deze serie publiceert Metro volgende week ook interviews met een aantal dakloze jongeren. Zij zijn zo moedig om hun verhaal open te vertellen. Houd daarvoor de site in de gaten.

Is witbrood ongezonder dan bruinbrood?

Dit dieet maakt kans op overlijden kleiner én is goed voor de planeet, volgens onderzoek

Reacties