Laurens Bluekens Metro-panel 7 mrt 2024, 18:14

Leestijd: 8 minuten

Het Metro-panel over de stelling: ‘Europa moet zich sterker tegen Rusland bewapenen’

Donald Trump die zegt dat Amerika NAVO-landen die te weinig aan defensie uitgeven niet zal bijstaan, Emmanuel Macron die niet uitsluit om troepen naar Oekraïne te sturen en Vladimir Poetin die weer dreigt met nucleaire oorlog: de oorlogstaal zwelt aan. Moet Europa zich sterker tegen Rusland bewapenen? De redactie bespreekt het met het Metro-panel.

Deze week nemen plaats in het panel universitair docent internationale veiligheidsstudies Sabine Mengelberg, emeritus hoogleraar geschiedenis internationale betrekkingen Duco Hellema en historicus Maarten van Rossem. Zij reageren op de stelling ‘Europa met zich sterker tegen Rusland bewapenen’.

Stelling: ‘Europa met zich sterker tegen Rusland bewapenen’

‘Gaat niet alleen om bewapening’

Sabine Mengelberg

Universitair docent internationale veiligheidsstudies aan de Nederlandse Defensie Academie

„Ik ben het eens met de stelling, om twee redenen. Ten eerste is het de vraag hoe sterk en hoe lang de trans-Atlantische band met de Verenigde Staten blijft. Nu is het in principe ook niet verkeerd dat Trump een wake up call heeft gegeven dat Amerika zich weleens minder sterk kan gaan maken voor de NAVO. Daarnaast is er natuurlijk de dreiging van Rusland in het oosten, dat lijkt me heel logisch.”

Mengelberg vervolgt:

„Maar het gaat niet alleen om bewapening van Europa, want we kunnen ook aangevallen worden door niet-conventionele wapens. Denk aan ondermijning van verkiezingen en cyberaanvallen. In principe is dat de taak van de NAVO, want artikel 5, dat voorschrijft dat een aanval op één lid gelijk staat aan een aanval op alle bondgenoten, is uitgebreid. Maar als bijvoorbeeld de Baltische Staten te maken hebben met een cyberaanval, moet ik nog maar zien of de NAVO daadwerkelijk dat artikel activeert. De NAVO wordt ook steeds groter en heterogener. Nu is het denk ik een goede zaak dat Zweden en Finland lid worden, maar het maakt het vinden van consensus er niet makkelijker op.

Waar we ook mee te maken hebben, zijn de aankomende verkiezingen in Europa in juni. Daardoor kan het hele politieke landschap veranderen. Tegen die tijd hebben we in Nederland misschien minister-president Geert Wilders en dan hebben we in Italië bijvoorbeeld al Giorgia Meloni als premier. Nu valt het wel mee met haar, ze gaat namelijk best mee in hoe je je in de Europese Unie hoort te gedragen, zoals ze zelf cynisch zei. Maar als er steeds meer leiders komen van rechtse partijen, vind ik dat wel heel spannend. Dat zul je ook zien in het Europees parlement en dat zal ook impact hebben op de besluitvorming in de NAVO.”

‘Diplomatieke lijnen niet uit het oog verliezen’

„Oekraïne is in principe een conventioneel conflict van staal op staal, maar er zijn ook nog andere spanningen. Denk aan de migratietoestroom, de situatie in Jemen en in veel landen in Afrika. Als Europa zich dan traditioneel militair versterkt, werkt dat ook afschrikwekkend.

De oproep van Amerika aan Europa om zich te versterken, gaat trouwens verder terug dan Trump. Die oproep klinkt al sinds ongeveer de millenniumwisseling en vind ik ook niet raar. Tegelijkertijd vind ik wel dat we een alternatief moeten bieden voor de oorlogsretoriek die je steeds vaker hoort. Denk aan de Raad van Europa en de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), waarmee we toch in gesprek waren met de Russen. De Raad van Europa bestaat nog wel, al heeft Rusland daarin geen stem meer, maar de OVSE ligt plat. Toch denk ik dat we altijd nog ergens moeten proberen om diplomatieke lijnen, één op één of met een contactgroep zoals ze dat noemen, niet uit het oog te verliezen.”

‘Beeld van Europa als militair machteloze speler klopt niet’

Duco Hellema

Emeritus hoogleraar geschiedenis internationale betrekkingen Universiteit Utrecht

„Het hangt er vanaf wat je precies bedoelt met bewapenen, maar dat we ons teweer moeten stellen tegen Rusland is duidelijk. Anders wordt het optreden van Poetin alleen maar harder en dreigender. Ik vind wel dat de westerse landen voor een deel medeschuldig zijn aan de confrontatie met Rusland, door de manier waarop ze Rusland na de Koude Oorlog hebben behandeld. Maar dat is achteraf gepraat. Belangrijker is nu de vaststelling dat de geest uit de Russische fles is.”

Hellema vervolgt:

„De Europese landen moeten dus wat: hun weerbaarheid versterken. In de afgelopen decennia hebben de West-Europese landen hun krijgsmachten omgevormd tot expeditielegers die overal in de wereld humanitair moesten ingrijpen om de liberale democratie te verspreiden. De uitkomsten van die interventies zijn vaak rampzalig geweest en bovendien is de krijgsmacht in Europa daardoor geen mechanisme van afweer meer tegen dreigingen van buitenaf. Dat moet hersteld worden.

Daarvoor zijn investeringen nodig en dat kan ook. Het beeld van Europa als militair machteloze speler klopt niet. De som van alle defensiebudgetten van de landen van de Europese Unie is veel hoger dan het defensiebudget van Rusland. Nu zegt iedereen daar natuurlijk bij dat je dat niet zo makkelijk kunt vergelijken, bijvoorbeeld omdat de salarissen in Rusland lager zijn en omdat niet alles op de officiële defensiebegroting staat. Maar toch: we mogen aannemen dat Europa meer geld aan defensie uitgeeft dan Rusland. Het bbp van Europa is bovendien tien keer zo hoog dan het bbp van Rusland. Finland is inmiddels toegetreden tot de NAVO en binnenkort volgt Zweden. Dat zijn allemaal omstandigheden die niet alleen maar tot een angstig pessimisme hoeven te leiden.”

‘Belangrijkste probleem van Europa is dat er geen politieke eensgezindheid is’

„Het belangrijkste probleem van Europa is dat er geen politieke eensgezindheid is over militaire samenwerking en de doelstellingen daarvan. De Amerikaanse leiding is ongewis, zeker als Trump herkozen wordt. De Europese landen zijn helaas ook intern verdeeld, met groeiende rechts-populistische partijen die soms uitgesproken positief zijn over Poetin.

Nog steeds vind ik ook dat er te weinig wordt gepraat over hoe de oorlog in Oekraïne tot een einde kan komen. Ook in dit opzicht is er geen eensgezindheid, geen doel. Het enige wat je hoort is dat we moeten doorgaan met het steunen van Oekraïne, zolang het nodig is. Wat betekent dat? Dat kan nog jaren duren. Het is buitengewoon verontrustend dat Europa miljarden aan steun geeft aan Oekraïne zonder dat duidelijk is wat het exacte strategische einddoel daarvan is.”

‘Europa kan binnen vijf jaar een belangrijke militaire producent zijn’

Maarten van Rossem

Historicus

„Ik denk dat je moeite zult hebben om iemand te vinden die het niet eens is met deze stelling. Eventueel kun je Geert Wilders bellen, want die ziet er niets in en is er zeker van dat Poetin is vervuld met de beste bedoelingen.”

Van Rossem vervolgt:

„Naast het feit dat vrijwel iedereen het tegenwoordig met deze stelling eens zal zijn, komt nog dat de suggestie bestaat dat eigenlijk alleen in de Verenigde Staten en in Noord-Korea dingen geproduceerd worden van militair belang. Maar dat is onzin, want Europa heeft een vrij omvangrijke militaire industrie. Die industrie moet je harmoniseren en coördineren. Als de productielijnen eenmaal draaien, kan Europa binnen vijf jaar een belangrijke militaire producent zijn. Daar moeten we ook op sturen, vind ik.

Een andere kant van de zaak is dat we naar een effectieve Europese verdediging moeten, die voornamelijk een afschrikkende werking moet hebben, in de ruime zin van het woord. Maar we moeten ook niet overdrijven, alsof Poetin maar met zijn vingers hoeft te knippen en hij 36 pantserdivisies in beweging zet die in een week naar Zandvoort rijden. Dat is onzin natuurlijk. Er hangt ook zo’n sfeer alsof Poetin heeft gewonnen. Hoezo, gewonnen? Hij voert een defensieve oorlog in het achterste deel van Oekraïne. Dat hij daar weleens een tactisch succesje boekt, is vers twee.”

‘Hoofdoorzaak is de onbetrouwbaarheid van de Verenigde Staten’

„De hoofdoorzaak dat Europa zich sterker moet bewapenen tegen Rusland is de onbetrouwbaarheid van de Verenigde Staten. Die hebben ons in het verleden een nucleaire paraplu geleend en we weten niet of ze dat blijvend zullen doen. Even los van of Trump dat zelf wil, denk ik niet dat hij zal weglopen uit de NAVO. Daarvoor zal hij met ontzettend veel interne weerstand te maken krijgen. Wat Trump in de campagne tegen al die boerenlullen in het Amerikaanse Heartland zegt, moet je naar mijn idee niet zo serieus nemen.

Al is het wel zo dat ik het gedrag van een gestoorde man als Trump uiteindelijk niet kan voorspellen. Mijn eigen gedrag is volstrekt voorspelbaar, dat van gekken volstrekt onvoorspelbaar. Hoe dan ook moeten we niet te bang zijn voor een tweede termijn van Trump, dat zal uiteindelijk ook maar vier jaar duren.

Europa moet ondertussen het zekere voor het onzekere nemen en onafhankelijker van Amerika worden. Het zou ook wel belachelijk zijn als zo’n schatrijke speler als Europa zichzelf niet goed kan verdedigen. Bovendien zijn er ook nog twee nucleaire mogendheden in Europa. Er wordt altijd een beetje zuinigjes gedaan over het feit dat die twee niet meer dan vierhonderd kernwapens hebben, maar als de helft werkt zijn we al een eind op weg om de boel naar de gallemiezen te helpen.”

Regelmatig leggen we een breed scala aan panelleden uit het Metro-panel een stelling voor die inhaakt op de actualiteit. Iedere keer kun je uiteenlopende meningen, interessante quotes en onderbouwde standpunten vinden op metronieuws.nl/metro-panel.

Het Metro-panel over de stelling: ‘Dilan Yeşilgöz is onhoudbaar als leider van de VVD’

Reacties