Arno Gelder Gezondheid 9 apr 2024, 08:02

Leestijd: 8 minuten

Bestaat de ideale drol? Ja, maar weinig mensen produceren ‘m: ‘Meer darmkanker onder jonge mensen’

Bestaat de ideale drol? Jazeker, maar uit onderzoek van de Maag Lever Darm Stichting (MLDS) blijkt dat slechts 21 procent van de Nederlandse bevolking in staat is dagelijks de perfecte ontlasting te produceren. Bovendien wordt darmkanker steeds vaker bij jonge(re) mensen gediagnosticeerd. Een zorgwekkende inventarisatie aan de vooravond van Nationale Poepdag (10 april).

Echt, beste lezers, jullie kunnen gerust verder met het ontbijt. Dit wordt geen onsmakelijk verhaal vol voor de hand liggende poep- en pieshumor en zouteloze woordspelingen over de stoelgang, maar veeleer een informatieve en instructieve handleiding voor een alledaags fenomeen dat ons allen verenigt: de ontlasting.

Ook poep heeft sinds 2015 een keer per jaar zijn eigen dag, maar van Maag Lever Darm Stichting (MLDS) moet het niet alleen morgen, maar elke dag Nationale Poepdag zijn. De Nederlander, zo blijkt uit inventarisatie van de stichting, is namelijk een beroerde kakker. Slechts 21 procent van de bevolking produceert dagelijks de perfecte drol (zie tabel van de Bristol Stool Chart, verderop in dit artikel) en die vormt dikwijls een sterke indicatie hoe het met onze darmen is gesteld.

Uit onderzoek van de MLDS onder 54.000 Nederlanders blijkt dat bijna een kwart (23 procent) problemen heeft met de ontlasting, terwijl zeventien procent geregeld diarree heeft en zes procent veelvuldig verstopping. De organisatie hanteert daarbij de zogeheten Bristol Stool Chart, ook wel de poeptest genoemd, een internationaal erkend hulpmiddel om de ontlasting te beoordelen.

Meer openbare toiletten

Van de deelnemers die in 2023 de Poeptest van de MLDS invulden, gaf slechts 21 procent aan de perfecte ontlasting te hebben. Dat wil zeggen score 3 en 4 van de Bristol Stool Chart, ofwel ‘een soepele worst’. Zeventien procent heeft daarentegen geregeld waterige of dunne ontlasting. Dat is volgens Mariël Croon, directeur van de MLDS, een aanzienlijk percentage.

„Het gaat om ruim één op de zes mensen. Dunne ontlasting kan sociaal belemmerend zijn doordat mensen altijd een wc in de buurt moeten hebben. Mensen met chronisch dunne ontlasting lijden vaak in stilte. Het is belangrijk dat daar aandacht voor is. Het vraagt bovendien om meer wc’s in de openbare ruimte.”

Kortdurende diarree komt vaak door een virus, medicijnen, voedselvergiftiging en ongezonde voeding. Langdurig dunne ontlasting kan ontstaan door te veel zoetstoffen als sorbitol of aspartaam (aanwezig in lightproducten), te veel koffie of te vette voeding. Als aanpassing van het dieet niet helpt, kan er sprake zijn van een darmaandoening en is het raadzaam naar de huisarts te gaan. Ook een uitkomst: zes procent van de respondenten heeft regelmatig last van verstopping. Die wordt meestal veroorzaakt door een tekort aan vezels of vocht: negen op de tien Nederlanders eten te weinig vezels.

De mooie bruine slang 

„Jazeker, de ideale drol bestaat”, zegt Marcel Spanier, MDL-arts in het Rijnstate ziekenhuis in Arnhem. „Dat is een mooie bruine slang die er makkelijk uitkomt, liefst één keer per dag.” Je kunt, vindt hij, niet vroeg genoeg beginnen kinderen vertrouwd te maken met de werking van ons spijsverteringsstelsel. Daartoe schreef hij het informatieve boekje Van Mond tot Kont (‘In Amsterdam zouden ze zeggen: van kanis tot anus’) dat de jongsten de gang van de inname van voedsel tot uitpoepen uitlegt. „Je lijf is heel bijzonder en vooral het spijsverteringskanaal. Zorg goed voor je lijf, zodat je een mooi eindproduct in de wc krijgt.

Die gladde slang zien we maar weinig bij mensen. Vooropgesteld: dat is niet meteen een teken dat het helemaal fout is, maar het kan zoveel beter. Liefst 40 procent heeft afwijkende ontlasting. Dat is echt te hoog. De poep is of te hard of te vloeibaar. Poep is bij uitstek dé indicator voor darmziekten als kanker, maar ook chronische darmontstekingen als colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn. Uit poep haal je bepaalde ontstekingswaarden, maar ook eiwitten, parasieten en bacteriën. Het is een zeer rijke bron van informatie.”

Kijk achterom na de stoelgang

De vrouw of man die zich ontlast, speelt daarbij een essentiële rol bij het ontsluiten daarvan. ‘Check je poep’ luidt de slogan van de MLDS, die mensen moet aanzetten na elke stoelgang hun uitwerpselen te controleren. Voorlichting blijkt evenwel een kwestie van lange adem.

Specialist Marcel Spanier: „Het taboe op poep is echt iets van onze cultuur. Poep wordt al eeuwenlang geassocieerd met ziekte. Die associatie stamt uit de Middeleeuwen. In die tijd was de hygiëne slecht en was poep de verspreider van ziektekiemen. Daarbij: poep stinkt en er wordt lacherig over gedaan. Kortom, het is niet een onderwerp waar je het gemakkelijk over hebt.”

„Als mensen alleen in mijn spreekkamer zitten, verloopt het gesprek over poep in de meeste gevallen goed. Maar nemen ze iemand mee, zelfs een partner of familielid, dan komt er ongemak bij. Tegen mij kun je alles vertellen, benadruk ik altijd. Ik ben ook heel direct in mijn vragen en doe er nooit moeilijk over. Poep is mijn dagelijkse werk.”

Wat is de ideale drol?

In die zin is Bristol Stool Chart, vernoemd naar universiteit aldaar, behulpzaam vindt hij. Want wat ís de ideale drol nou eigenlijk? „Als je een patiënt naar zijn poepgedrag vraagt, kan het lacherig worden, gepaard met gêne. Nu kun je letterlijk aanwijzen. Het is een heel mooi vertrekpunt om het over ontlasting te hebben – verhelderend en taboe verlagend.”

De misverstanden rond poep, constateert Marcel Spanier, zijn legio. Bij het tweejaarlijkse bevolkingsonderzoek naar darmkanker, waarbij mannen en vrouwen een minuscule hoeveelheid eigen ontlasting moeten insturen, denken mensen niet zelden dat ze een complete drol op de post moeten doen. Dat stimuleert het zelfonderzoek bepaald niet.

Marcel Spanier: „Complete onzin. Het gaat om niet meer dan een fragmentje. En vies? Kom op zeg! Het is je eigen poep. Tweejaarlijks ontvangen ruim 2,1 miljoen Nederlanders een doe-het-zelf setje. Van de mannen doet 65 procent mee, bij de vrouwen 71 procent. Tja, wat is dat toch met die mannen, hè? Zijn ze er zich wel van bewust dat darmkanker bij hen frequenter voorkomt?

Uit ons onderzoek blijkt onder meer dat mannen toch bang zijn voor een vervolgonderzoek. Ze vinden het bovendien vies en denken vaak dat het niet over hen gaat. Misschien scoren vrouwen hoger omdat zij vaker met bevolkingsonderzoek en de gunstige resultaten ervan te maken krijgen.”

Darmkanker

Marcel Spanier: „Het is echt alarmerend dat darmkanker onder jonge mensen onder de 40 groeiende is. Het is geen ‘oude mensenkwaal’ meer. Het komt bij die groep weliswaar significant meer voor, maar de toename onder jongeren is verontrustend. Leefstijl kan daarbij een rol spelen, bijvoorbeeld het consumeren van vet, alcohol, bewerkt voedsel, suikerhoudend dranken, rood vlees en barbecuevlees. Maar dé oorzaak weten we nog niet. Ook erfelijkheid valt niet uit te sluiten.”

In zijn spreekkamer legt de arts bijvoorbeeld uit hoe belangrijk ontbijten is om je darmen op gang te brengen. „Je maakt je spijsverteringskanaal ermee wakker en prikkelt de werking ervan. Bij veel jongeren zie je dat zij veelvuldig het ontbijt overslaan. Eerst gaat er een blikje Red Bull in of koffie. Pas om twaalf uur wordt de eerste maaltijd gegeten.”

„We zijn zoveel slechter gaan eten. In 2022 had ruim 50 procent van de Nederlanders van achttien jaar en ouder overgewicht. Iets meer dan vijftien procent van de volwassen heeft obesitas, ernstig overgewicht dus. De drie pijlers om je darmen op orde te houden zijn dagelijks minimaal 25 gram vezels eten, anderhalve liter water drinken en dagelijks minimaal een half uur beweging.”

Hij vervolgt: „Inderdaad, erfelijkheid speelt een rol, al wordt momenteel onderzocht in welke mate. Het bevolkingsonderzoek begint nu vanaf 55 jaar, maar er nemen nog onvoldoende mensen aan deel, vind ik. Er is nu discussie om de leeftijdsgrens naar 50 te verlagen, maar de Tweede Kamer heeft het advies van de Gezondheidsraad, die de overheid adviseert, daarover niet aangenomen.

Dankzij het bevolkingsonderzoek zien we wel dat de sterfte aan darmkanker afneemt – we zijn er nu sneller bij dankzij de screening. We merken ook dat grote darmpoliepen, meestal de bron van kanker, minder voorkomen. Bij vroege detectie kunnen we darmkanker goed behandelen.”

Weg met de plons-wc!

Kritisch zijn op je eigen ontlasting, het is voor de meeste Nederlanders wennen. Niet voor Marcel Spanier. De specialist kijkt altijd achterom en laat zijn blik zelfs over het gebruikte toiletpapier glijden op zoek naar bijvoorbeeld bloedsporen die wellicht niet zichtbaar zijn in de ontlasting. „Het is echt jammer en onverstandig dat de meeste mensen zo’n ‘plons-wc’ hebben. De ontlasting verdwijnt in het water, in tegenstelling tot het plateau-toilet waar de drol blijft liggen, goed zichtbaar is en ideaal om te controleren. Het heeft nog altijd met het taboe te maken: je ontlasting moet zo snel mogelijk aan het oog en je reukorgaan worden onttrokken.

Ik zeg: doorbreek dat taboe voor jezelf als individu, maar doe het ook voor mensen die aan darmziekten lijden. Voor hen maak je het gemakkelijker over hun klachten te praten zonder dat er meteen lacherig over wordt gedaan.”

Over de vaak invaliderende gevolgen van darmziekten zendt de MLDS 16 april online een documentaire uit van een vrouw die zelf aan een darmziekte lijdt. Mariel Croon van de MLDS: „Ze vertelt daarin dat ze het beu is dat ze haar verhaal nooit kwijt kan en haar hele leven zoveel problemen ervaart door dat taboe. Ze interviewde zeven vrouwen die allen openhartig over hun aandoening vertellen. Wat betekent het voor de dagelijkse dingen? Je seksleven? Het heeft zoveel impact op je bestaan als je de hele dag last heb van pijn in je buik en darmen. En steeds moet denken: ‘Waar is hier de wc?’”

Nina Krauweel (20) heeft anorexia en moet 15.000 euro inzamelen: ‘Leven is voor mij niet meer draaglijk, ik ben op’

Vrouwen met hartproblemen vaak naar huis gestuurd: ‘Vrouwenhart heel anders dan mannenhart’

Reacties