Het censuren van het verleden

Het verhaal van Sinterklaas heb ik van mijn ouders gehoord, die ongeveer 40 jaar geleden van Nederland naar Australië zijn geëmigreerd. Het verhaal leek plausibel genoeg – een gulle bisschop en zijn knecht kwamen cadeautjes brengen aan Nederlandse kinderen. Niets leek vreemd aan dit verhaal. Zoals ik het begreep, was Zwarte Piet een knecht met een donkere huidskleur in een tijd waarin het gewoon was voor individuen van een bepaalde stand, om slaven te hebben. Voor mij was het logisch dat bevoorrechtte kinderen in een hoofdzakelijk ‘witte’ cultuur enigszins voorzichtig waren rond deze mysterieuze Piet, al helemaal omdat hij naam had verantwoordelijk te zijn voor het ‘kastijden’ van diegenen die zich niet gedroegen.

Dus, nadat ik naar Nederland verhuisde, was ik zeer verrast toen ik hoorde zeggen dat Piet zwart was door het roet van de schoorsteen. De schoorsteen? Heb ik een verkeerd verhaal voor me? En dat was nog niet alles, Piet bleek niet één persoon te zijn, maar een groep grappenmakers, eigenlijk meer lijkend op de stoute kinderen die zij onder controle zouden moeten hebben. Deze vreemde personages hadden zelfs hun weg gevonden naar televisieprogramma’s en infiltreerden plaatselijke winkelcentra. Als immigrant sympathiseerde ik met de belediging die gevoeld wordt door mensen met een donkere huid. Maar deze belediging werd veroorzaakt door een fenomeen dat zo anders leek dan het verhaal dat mij ooit inspireerde. Ik was op Sinterklaas en Zwarte Piet gesteld geraakt, juist omdat zij een verbinding vormden met historische mensen, mensen die in een echte sociaale omgeving leefden – met al de tekortkomingen die daarbij hoorden – maar nog steeds vastbesloten bleken om goede dingen te doen.

Belicht dit verlangen om het verleden te censureren een trend in de Nederlandse postkoloniale cultuur, alsof het uitwissen van zaken in onze kinderboeken ons collectief geweten zou kunnen reinigen? Is het onmogelijk om verhalen te vieren uit een tijd waar waarden anders waren dan in onze tijd? Beschermen wij op deze manier onze kinderen van onze gemaakte fouten of lopen wij door hen onwetend te laten, het risico hen helemaal niets te leren? Als plezier en jovialiteit de enige dingen zijn die we verwachten van Sinterklaas en Zwarte Piet, dan missen we toch iets? Ja, het opnieuw vertellen van het verleden door volkse festivals zullen altijd in strijd zijn met het heden, maar het herschrijven van geschiedenis presenteert ons eigenlijk alleen bespottelijke verhalen.