Erik Jonk Nieuws 5 jul 2017, 14:47

Leestijd: 5 minuten

Gruwelmug, het grote gevaar, rukt op

De mug is veel meer dan dat vervelende beestje dat je ’s nachts uit je slaap houdt. Door de docu Mosquito, donderdagavond op tv (21.30 uur, Discovery) moet duidelijk worden dat we te maken hebben met een wereldwijd virusprobleem en veel dichter bij Nederland dan je misschien wel denkt. Bart Knols is muggenexpert (medisch entomoloog) en speelt een belangrijke rol in Mosquito. Hij neemt ons mee in de wereld van de gruwelmug.

1 Het gaat ons allemaal aan

Bart Knols: „Sommige mensen worden zelden gebeten. Anderen hebben door muggen grote medische problemen en liggen regelmatig met een allergie in het ziekenhuis; en alles wat ertussenin zit. Uiteindelijk is het een probleem van ons allemaal. Nederland kunnen we nu op muggengebied nog als een luilekkerlandje beschouwen, omdat het hier alleen om wat jeuk en bulten gaat. Internationaal praten we over 750.000 doden door muggenbeten op jaarbasis.”

2 Geen bangmakerij

„Ik ben ontzettend blij dat de documentaire er nu is, zodat er wereldwijd aandacht aan het probleem wordt besteed. Ik hoop dat naast media ook overheden en andere instanties er iets mee gaan doen. Dat er, ook omdat bijvoorbeeld Bill Gates aan de docu meedeed, iets in gang wordt gezet. Ik voel me gesterkt in mijn verhaal, want als doorsnee entomoloog werd ik soms weggezet als iemand die overdrijft en zorgt voor bangmakerij. Dat wat we met de zika-epidemie vorig jaar meemaakten, dat is nogal wat hè. Dat is begonnen in een aapje in Oeganda en eindigde in vijftig landen. Donald Trump gaat virussen echt niet uit Amerika weghouden. Hij kan wel zeggen ‘ik wil geen vliegtuigen uit zes islamitische landen in mijn land hebben’, maar die muggen leveren veel meer ellende op.”

3 Het komt dichtbij

„Wereldwijd veranderen zaken door globalisering. Dat er dagelijks 8 miljoen mensen in een vliegtuig stappen, levert enorme mogelijkheden op. Al die mensen die een ziekte onder de leden hebben brengen dat zo van de ene naar de andere kant van de wereld. Het komt dichtbij. In 2007 was er een epidemie in Italië en ook Frankrijk, Griekenland en Oostenrijk hebben met tropische virussen te maken gehad. Exotische muggen kunnen dus zomaar een virusuitbraak in Europa veroorzaken. Het muggenprobleem onder stoelen of banken schuiven kan niet meer, we moeten ermee dealen.”

4 De impact

„Eén muggenbeetje kan zoveel impact hebben op een gezin… Dat er kinderen met kleine hoofdjes en ernstig letsel aan de hersenen worden geboren en dat er vele miljoenen dollars aan gezondheidskosten mee gepaard gaan, dan hebben we het bepaald niet over onzin. Dan hebben we het juist over de vraag: wat wordt dan het volgende? Komt er een virus wat bij overdracht zorgt voor een op de twee doden, dan krijgen we te maken met een ontwrichte maatschappij. In Amerika en Europa zullen we wel een relatief snelle respons voor een aanpak hebben, maar de klappen in ontwikkelingslanden zullen wederom het hardst zijn.”

5 Misverstand

„Het grootste gevaar bij muggen is tropische ziekteoverdracht. Dat is géén ver-van-mijn-bedshow. Als je denkt ‘ach, al die tropenziektes, dat is iets in verweggistan’, dan heb je het mis. Stel je woont in Utrecht, dan kun je er donder op zeggen dat er in een straal van 5 kilometer om je heen mensen zijn die de afgelopen weken in de tropen hebben gezeten. Worden zij gebeten door een Nederlandse mug, dan kan het mogelijk worden doorgegeven aan anderen. Het muggenprobleem is niet ver weg, nee daar zit je nu al middenin. Misschien dacht je er vroeger aan bij een safari naar Kenia, maar nu loop je ook risico als je met je caravan naar Zuid-Frankrijk of Spanje gaat.”

6 Het klimaat

„Een volgend groot gevaar is klimaatverandering. We breken het ene na het andere weerrecord. Muggen uit de tropen hebben daardoor een steeds grotere kans om te kunnen overleven in Nederland. Het West Nijlvirus waart nu rond in Zuid-Europa. Denk je dan in dat dat virus wordt verspreid door vogels… Het West Nijlvirus in Nederland is er nog niet, maar het lijkt een kwestie van tijd. Je ontwikkelt dan niet even een vaccin, nee, je komt er nooit meer helemaal vanaf.”

7 De oplossing

„Ik ben geen voorstander van het steeds maar ontwikkelen van vaccins. De gelekoortsmug bijvoorbeeld, draagt drie virussen over. Dan heb je het over één soort mug. In mijn optiek moet je preventief werken en geld steken in het aanpakken van die mug. Dan ben je uiteindelijk van alle ziektes die ze overdraagt af. Logistiek en operationeel loop je dan heus tegen problemen aan, maar preventieve methoden uit het verleden waren wél succesvol. Tussen 1947 en 1962 is de gelekoortsmug, afkomstig uit Afrika, in een gebied van 11 miljoen vierkante kilometer in Zuid- en Centraal-Amerika uitgeroeid. Men voerde van deur tot deur inspecties uit. Broedplaatsen werden verwijderd of behandeld met insecticide. Burgers die medewerking weigerden kregen de politie aan de deur. Bij een strakke organisatie kun je definitief van het beestje afraken.”

Paspoort

Bart Knols (51) werd geboren in Meerssen.

• Jubileum. Hij is dit jaar 25 jaar muggenexpert en werkt aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

• Boek. Knols is vooral luid bejubeld om zijn boek met de veelzeggende titel Mug (Nieuw Amsterdam) uit 2009.

• Onderzoek. Hij ontdekte dat Afrikaanse malariamuggen dol zijn op zweetvoeten en de geur van Limburgse kaas.

• Ig Nobelprijs. Knols kreeg daarvoor de parodie op de Nobelprijs; de prijs stelt dat je om een onderzoek eerst smakelijk moet lachen, maar je daarna toch aan het denken zet.

• Quote. „Muggen zijn mijn passie én mijn grootste vijand.”

• Quote 2. „Ik houd ervan om muggen te onderzoeken, maar ik schakel ze nog liever uit.”