Imre Himmelbauer Nieuws 1 okt 2017, 15:59

Leestijd: 4 minuten

‘Mortierongeluk Mali is geen incident’

Na een opeenstapeling aan fouten staat de rol van minister Jeanine Hennis-Plaschaert van Defensie op springen. De minister vecht voor haar politiek overleven na het derde vernietigende rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV), ditmaal over het mortierongeluk van vorig jaar in Mali. Daarbij kwamen twee militairen om en raakte één infanterist zwaargewond.

Waar de kiezers nog verdeeld zijn over het aftreden van Plasschaert – 43 procent vindt dat ze moet aftreden en 44 procent vindt van niet, zo blijkt uit onderzoek van Maurice de Hond – is het defensiepersoneel zelf onverbiddelijk. Onder het personeel is in 2017 een enquête gehouden en daaruit kwamen een aantal verontrustende conclusies. Een greep uit de enquête: Bijna tweederde van de militairen (64,71 procent) heeft geen vertrouwen in de top van defensie. Ruim 84 procent van de respondenten geeft aan dat de minister er niet of helemaal niet in is geslaagd het vertrouwen in de organisatie te vergroten. En 82 procent van de militairen vindt dat defensie zijn personeel niet als het belangrijkste kapitaal ziet. Kortom, een slagveld, maar dan op papier.

Geen incident

En daar is genoeg reden toe, vertelt Anne-marie Snels, voorzitter van de AFMP, aan Metro. „Dit is geen incident. En ik vraag me echt af of er niet meer doden gaan vallen als er niet nú ingegrepen wordt. Wij hebben keer op keer als vakbonden gewaarschuwd. Over tekorten aan munitie, bijvoorbeeld. Over hoe men aankijkt tegen de top van defensie. Over van alles. Wij hebben vier jaar geleden alleen als AFMP een onderzoek gedaan, twee jaar geleden samen met de andere grote vakbond, de VBM. En in 2017 nog een keer met alle vakbonden. En keer op keer was het rapport vernietigend. Maar er wordt gewoon niet geluisterd: alles wordt gebagatelliseerd.”

Na het tragische mortierongeluk in Mali was de kritiek op de minister uiteraard hevig. Maar Snels vertelt dat het dodelijke ongeval slechts het topje van de ijsberg was. „Bij de start van de missie Mali was er heel veel mis. Toen kregen wij heel veel signalen van onze leden in het missiegebied. Niet één, maar honderden. Omdat dat toen ook allemaal gebagatelliseerd werd, ben ik de publiciteit in gegaan. Dat heeft er uiteindelijk wel toe geleid dat er dat er onder meer scherfwerende containers kwamen en dat een aantal zaken wel een keer op orde kwam. Maar dat duurt dan eigenlijk ook veel te lang."

En nu?

Nu is de vraag natuurlijk hoe het in de toekomst beter kan en slachtoffers voorkomen kunnen worden. Velen wijzen naar het budget van defensie. Nederland haalt immers al tijden de NAVO-norm van 2 procent niet. Maar alleen naar het geld wijzen is te makkelijk, vindt Snels. „Het klopt dat die organisatie kapot is bezuinigd. Maar dat ontslaat de top van defensie en de minister niet van de plicht om de veiligheid te waarborgen." Een oplossing zou zijn om met minder missies mee te gaan. Snels: „Je moet op een gegeven moment ook gewoon ‘nee’ zeggen. Je kan niet zo weinig aan defensie uitgeven en toch overal bij zijn. Dat is onmogelijk. En de veiligheid van het defensiepersoneel gaat bóven alles!"

En een oplossing voor hoe slecht men met kritiek omgaat? Over een vertrek van de minister wil ze niet praten, daar gaat de politiek over. Maar volgens Snels is het duidelijk dat er iets moet veranderen. „Uit onze enquête blijkt dat bijna 87 procent geen vertrouwen heeft in deze minister en tweederde de top van defensie niet vertrouwt. Dat zijn cijfers waarbij je je toch heel hard achter de oren moet gaan krabben. Er moet echt een cultuuromslag plaatsvinden", sluit de voorzitter af.

Wij hebben het ministerie van Defensie om een reactie gevraagd. De woordvoerster gaf aan dat de zaak woensdag in een kamerdebat besproken wordt en dat het ministerie daar niet op vooruit wil lopen. Er is wel een Kamerbrief naar aanleiding van het mortierongelukrapport. Daarin staat dat Defensie een ‘operationele pauze’ inlast. „Deze operationele pauze heeft tot doel om nogmaals zeker te stellen dat alles op orde is en procedures worden nageleefd", aldus de brief. Ook wil de minister op de kortst mogelijke termijn een onderzoek instellen. Snels is kritisch: „Ronduit gênant. Hoezo nogmaals? Het OvV-rapport is vernietigend. Wie voert die onderzoeken uit, en in hoeverre kun je daarop vertrouwen? Dat kan en mag mijns inziens niet gebeuren door defensie . Die blijken immers volstrekt onbetrouwbare data te leveren."