Jelmer Visser Nieuws 2 okt 2018, 17:35

Leestijd: 3 minuten

AIVD: ‘Extreemrechts leeft licht op in Nederland’

Rechts-extremisten zijn in de afgelopen jaren talrijker geworden en houden zich vooral als ongeorganiseerde eenlingen online op om hun standpunten te verkondigen.

Hoewel er geen directe aanleiding tot paniek is, worden er wel vaker standpunten die geweld verheerlijken tegen onder meer moslims en de Nederlandse overheid verkondigd op sociale media. Dit concludeert inlichtingendienst AIVD in een rapport dat dinsdag werd gepubliceerd.

Ongeorganiseerde online opleving

Het beeld van de ‘traditionele’ rechts-extremist die er nazistische en anti-semitische standpunten op nahoudt en lid is van een partij als de NVU, is volgens het rapport enigszins achterhaald. Tegenwoordig hebben vooral anti-islamstandpunten de overhand onder extremisten op de uiterst rechtse flank. Hierin zijn zij geïnspireerd door de alt-right beweging uit de Verenigde Staten. Ze opereren voornamelijk op sociale media en zijn minder vaak lid van een afgebakende groep zoals eerder het geval was.

Als voorbeeld van een organisatie die zich ideologisch door de alt-right beweging heeft geïnspireerd, wordt het studiegenootschap Erkenbrandt genoemd. Dit studiegenootschap is tegenstander van rassenmenging en streeft naar een ‘blanke etnostaat’. Ook staan ze negatief tegenover het beleid van de Nederlandse overheid en zien zij de heteroseksuele witte man als superieur. Een nieuw beeld is dat zij zichzelf als intellectuelen profileren en hiermee een nieuwe doelgroep pogen te bereiken.

Erkenbrandt vormt samen met organisaties als de NVU, Identitair Verzet en Rechts in Verzet de georganiseerde extreemrechtse scene in Nederland. Heel groot zijn deze groeperingen echter niet, elk hebben ze enkele tientallen actieve leden. Toch is een traditionele organisatie steeds minder nodig om gelijkgestemden te vinden of standpunten te verkondigen, hier wordt steeds vaker sociale media voor ingezet.

De AIVD stelt verder dat het dreigende taalgebruik in combinatie met de fascinatie voor wapens en geweld weliswaar zorgelijk zijn, maar dat deze woorden niet snel zullen omgezet zullen worden in daden. Het voornaamste gevaar zit hem in eenlingen of kleine groepjes die op eigen houtje geweld gebruiken. Het risico op een geweldsmisdrijf of aanslag van een ‘lone wolf’ is groter dan in het verleden.

Extreemrechts in Nederland

In Nederland is van oudsher geen grote extreemrechtse scene aanwezig. In Duitsland is dit bijvoorbeeld veel meer het geval, hier waren in 2016 maar liefst 1600 geweldsincidenten met een rechts-extremistisch motief. Het bekendste voorbeeld van extreemrechts terrorisme in Nederland was de aanslag met een molotovcocktail op een Enschedese moskee in 2016. Hierbij vielen geen gewonden.

Rechtsextremisten voeren ook actie om zo media-aandacht te krijgen voor hun standpunten. Vooral Identitair Verzet is hier in de afgelopen jaren mee bezig geweest. In 2017 haalde een actie van deze organisatie het landelijke nieuws toen zij een Islamitisch schoolgebouw in Amsterdam ‘bezetten’. Leden van de groep kleedden zich in bivakmutsen en behingen het gebouw met rechtsextremistische leuzen. Toch lijkt ook deze groep niet op een gewelddadige confrontatie uit te zijn. De politie had de situatie al gauw onder controle.

De extremisten zijn echter wel meer dan vroeger geneigd om de confrontatie met extreemlinkse organisaties op te zoeken. Hierbij moet echter wel geconcludeerd worden dat extreemlinks nog steeds een stuk talrijker aanwezig is en sneller bereid is om over te gaan op geweld. De AIVD kan moeilijk voorspellen hoe het karakter en de omvang van rechts-extremisme zich in de toekomst gaan ontwikkelen vanwege het ongeorganiseerde karakter op deze flank.