De eindeloze achtervolging van het schoonheidsideaal

„Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie is het mooiste van ‘t land?” Deze fameuze vraag komt niet alleen veelal voor in de slaapkamer van een boze koningin die zichzelf het mooiste vindt, maar ook in het hedendaagse paradijs genaamd, sociale media.

Elke dag hunkert de koningin naar bevestiging: jij bent het mooiste van het land. Net als dat je in overmaat voorbij ziet komen op je tijdlijn, zijn er altijd prinsesjes die een mooier beeld vertonen dan dat jijzelf denkt te hebben. Dat geeft onze eigen koninginnen van de moderne tijd een gevoel van onzekerheid, waardoor het nastreven van het schoonheidsideaal een eindeloze vermoeiende tocht is geworden.

Het effect van de massamedia op zelfbeeld is voldoende aangetoond. Zelfpresentatie speelt een ontzettend belangrijke rol op platformen als Facebook en Instagram, waarbij het toonaangevend is dat het van negatieve invloed is op het zelfbeeld van een ander. Een onderzoek van een universiteit uit Florida liet als resultaat zien dat een groep vrouwen die ongeveer een halfuurtje had besteed op social media minder tevreden met zichzelf was, dan een vergelijkbare groep vrouwen die een halfuurtje onderzoek had gedaan naar allerlei soorten katten in het regenwoud.

Dwingend schoonheidsideaal

Mooi zijn is echter niet een fenomeen dat pas net zijn bestaansrecht heeft gekregen. Ève Valois, beter bekend onder de naam Lolo Ferrari, is het perfecte voorbeeld van een vrouw die haar lichaam naar het dwingende schoonheidsideaal liet hervormen. Ondanks dat de actrice en danseres van nature al een plaatje was, liet zij zich maar liefst 22 keer opereren om haar verlangen naar het nieuwe volmaaktheid te vervullen. Uiteindelijk werd ze een schim van zichzelf als je de foto’s van voor en na haar plastische chirurgische behandelingen bekijkt. Een slachtoffer van het onhaalbare schoonheidsideaal, zo bedacht ik het mij op een fatsoenlijke manier te verwoorden.

Toch blijkt het sprookje dat afkomstig is uit de 19e eeuw één die dichterbij de realiteit staat dan we ooit zouden denken. De koningin lijdt namelijk aan een extreme vorm van jaloezie en achtervolgt op een obsessieve manier de schoonheid die zij niet kan evenaren. De magische spiegel speelt in dit verhaal een belangrijke rol, evenals het beeldscherm van een smartphone dat doet in mijn eigen versie hierover. Want wie bepaalt nu voor jou wat mooi is? En hoe voorkom je dat je net als de koningin ten onder gaat aan je geïdealiseerde, digitale zelf?

Digitale spiegel

Wie voldoet aan het felbegeerde schoonheidsnorm geniet van ultieme rijkdom. Althans dat is wat de verschillende social media-apps samen met adverteerders en influencers je als een digitale spiegel proberen aan te praten. Echter heeft deze spiegel een grote barst: een gebrek aan realiteitszin. In dat gebrek kun je eindeloos meelopen. Door op elke foto een filter te plaatsen, een buikje weg te photoshoppen, een verjongingskuur aan te gaan door middel van botox, liposuctie tegen vet te ondergaan, een vollere setje lippen aan te schaffen of natuurlijk borstvergroting te nemen. De waarheid is alleen dat de technologie of een stelletje insta-narcisten je niet écht weten te vertellen wat werkelijke schoonheid is.

De schoonheidstirannie is in Noorwegen inmiddels in het vizier van hun minister van kinderen en gezinszaken, Kjell Ingolf Ropstad. Advertenties waarin lichamelijke aspecten zijn bewerkt, worden voorzien van een waarschuwingslabel. Daarnaast is het verplicht dat zogenaamde content creators vermelden hoe en wat er is aangepast. Het is een stap in de goede richting, omdat het Noorse Rijksinstituut voor Volksgezondheid heeft aangegeven dat anorexia de derde meest voorkomende doodsoorzaak is bij jonge meisjes. Ik citeer: „Jongeren worden blootgesteld aan een enorme druk om er goed uit te zien, onder meer door reclames en sociale media, en de afgebeelde modellen zijn vaak digitaal geretoucheerd. Dit legt jonge mensen een schoonheidsideaal op dat onmogelijk valt te verwezenlijken.”

Het onbereikbare ambiëren

Het is miserabel om te zien dat er iets wordt geambieerd wat onbereikbaar is, waardoor men bereid is om zichzelf aan te passen uit de geloofsovertuiging dat dit de schoonheidsnorm is. Van buitenaf lijkt wat je op social media ziet een idyllisch paradijs, maar de schijn bedriegt, zo blijkt uit het verhaal van Iris Dijkers. Een fotogenieke verschijning die zich suf reisde rondom de wereld om te voldoen aan de wensen van haar volgers, waarna ze uiteindelijk belandde in een burn-out en depressie. Altijd op jacht zijn naar het schoonheidsideaal, kostte haar uiteindelijk haar eigen geluk. Dan maar wat minder bevestiging in de vorm van likes en inkomsten van bedrijven die je gebruiken als een product in plaats van een mens.

Op het einde van de traditionele versie van Sneeuwwitje gaat de koningin uiteindelijk zelf ten onder door de race om de mooiste te willen zijn. Wees dus niet als dé koningin.

Schoonheid is dus hoe je je vanbinnen voelt en dat weergeeft in je ogen. Het is niets fysieks.