Jelmer Visser Nieuws 30 okt 2018, 10:50

Leestijd: 4 minuten

Nog nooit stierven er zo snel zoveel diersoorten uit

Bij grote massa-extincties denk je gauw aan de meteorietinslag die de dinosaurussen naar de eeuwige jachtvelden hielp. De ontploffing van een megavulkaan of een miljoenen jaren durende ijstijd kunnen ook. Toch blijkt niet iedere uitsterfgolf een oerkracht waar we compleet geen controle over hebben.

Sterker nog; de mensheid is als collectief prima zelf in staat het leven voor veel diersoorten op de planeet onmogelijk te maken. Uit het rapport Living Planet Report van WNF blijft dat in slechts vijftig jaar tijd het aantal gewervelde bewoners op de planeet met meer dan 60 procent is afgenomen. Wetenschappers noemen de afgelopen jaren dan ook veelvuldig ‘de zesde grote massa-extinctie’.

De mens

Dat de aanwezigheid van miljarden mensen niet bepaald een zegen is voor de biodiversiteit, was een bekend feit. Maar hoe groot is het effect van een exponentiële bevolkingsgroei en het verdwijnen van de natuurlijke leefomgevingen? Zeer groot. Sinds de jaren ’70 is het aantal amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren en vissen met ongeveer 60 procent afgenomen.

De gebieden waar de biodiversiteit het sterkste afnam, zijn tevens de gebieden waar deze van origine het grootst is; Midden en Zuid-Amerika, Zuid-Oost Azië en Sub-Saharaans Afrika. In sommige gebieden was er sprake van een afname van bijna 90 procent onder het aantal gewervelde dieren. Het einde hiervan lijkt ook nog lang niet in zicht. De bevolking neemt de komende decennia sterk toe, deze extra monden moeten gevoed worden en ergens wonen.

Vooral in tropische gebieden is het verval groot, zo is een vijfde van het Amazonegebied verdwenen in de afgelopen vijftig jaar en nam het aantal moerassen en koraalriffen nog sterker af. Op dit moment wordt een vierde van de planeet niet door de mens gebruikt voor eigen gewin, als dit zo doorgaat zal in 2050 nog slechts een tiende bestaan uit ongerepte natuur.

Te laat?

Is er dan alleen maar slecht nieuws? Grotendeels wel. Toch zijn er enkele lichtpuntjes, in de gematigde klimaatzones op het noordelijk halfrond, waar Nederland ook toe behoort, is een zeer licht herstel in de biodiversiteit te zien. Toch concluderen de onderzoekers dat het nog niet te laat is en dat we de natuur kunnen redden. Hier zijn echter wel flinke offers voor nodig, zij menen dat de komende jaren een kantelpunt kan zijn.

Dit begint bij een andere mindset. Zo moeten we de natuur niet langer als een grondstof zien die voor eigen gewin is te exploiteren. Natuur is meer dan een leuk hebbedingetje, het is de basis van ons hele bestaan als mens. „Wij zijn de eerste generatie die de grote impact van de mens op de natuur zien en de laatste generatie die er iets aan kunnen veranderen."

Landbouw moet duurzamer worden en de mens zal zich minder moeten richten op consumptie en economische voorspoed. Ecosystemen op het land en in zee met een grote biodiversiteit, zoals regenwouden en koraalriffen, moeten met rust gelaten worden. Door ons te houden aan zeer strenge doelstellingen zou de natuur zich kunnen herstellen in de komende decennia.

Massa extinctie

De planeet bestaat inmiddels 4,6 miljard jaar en wordt sinds ongeveer 500 miljoen jaar bewoond door gewervelde diersoorten. In deze 500 miljoen jaar is er vijf keer sprake geweest van een grote uitstervingsgolf.

Veruit de meest bekende van deze massa-extincties is de meteoriet die 65 miljoen jaar geleden insloeg bij Yucatan in Mexico. Dit wordt de Krijt-Paleogeen extinctie genoemd. Het klimaat veranderde ingrijpend in de jaren die op de inslag volgden. Hierbij kwam er een einde aan het tijdperk van de dinosauriërs. Warmbloedige kleine zoogdieren hadden minder last van deze plotselinge verandering. Als deze meteoriet niet had ingeslagen, dan zou de mens (en de huidige extinctiegolf) vermoedelijk nooit hebben bestaan.

Toch is deze extinctie bij lange na niet de meest ingrijpende geweest. 251 miljoen jaar geleden vond de Perm-Trias-massa-extinctie plaats. In korte tijd verdween 95 procent van het leven in zee en ongeveer 70 procent van de gewervelde inwoners op het land. De oorzaak hiervan wordt betwist. Een meteorietinslag, gammaflits, vulkaanuitbarsting en de vorming van het supercontinent Pangea worden als mogelijke verklaringen aangehaald.

Ongekend tempo

Niet alleen fotogenieke zoogdieren lopen gevaar, de sterfte is ook merkbaar bij reptielen en vissen. Insecten zijn niet eens in deze cijfers opgenomen, maar ook hier is sprake van een zeer sterke afname.

De zesde extinctiegolf waar wetenschappers nu over spreken wordt veroorzaakt door de mens en is geen proces van miljoenen jaren maar van decennia. Diersoorten zouden tegenwoordig 100 tot 1000 keer sneller uitsterven dan bij eerdere massa-extincties die een natuurlijke oorzaak hebben.

De mensheid zou hiermee destructiever zijn dan een gigantisch stuk ruimtepuin dat de wereld miljoenen jaren lang veranderde in een soort van mistige stoffige duistere koude hel.