Iris Hermans Nieuws 8 okt 2018, 08:40

Leestijd: 5 minuten

Is haast erg? Nee joh! zegt de stresspsychiater

Zeker in de grote stad lijkt iedereen altijd hartstikke veel haast te hebben, maar hoe erg is dat nou eigenlijk?

Even doortrappen…

Opzij opzij opzij maak plaats maak plaats maak plaats ik heb echt ongelooflijke haast… Je zou het m’n lijfspreuk kunnen noemen, want ook vanochtend ben ik weer voor de tweede snooze gegaan en die zestien minuten moet ik nu écht inhalen. Ik zit op de fiets met m’n telefoon in m’n hand, want ik wil zo m’n werkmail al scannen en nog snel even een spraakbericht sturen. Oranje. Kóm op. Even een tand erbij en ik kies voor flink doortrappen, drie anderen inhalen en yes, stoplicht gehaald! Als ik niet veel later de redactie op ren, nét op tijd voor de vergadering, voel ik m’n snelle hartslag in al m’n aderen kloppen en hebben de zweetparels zich weer royaal gemanifesteerd op m’n voorhoofd, en in m’n outfit. Morgenochtend… Ik graai hijgend en tevergeefs in m’n tas naar m’n waterfles, die ik in alle haast thuis ben vergeten. Morgenochtend ga ik de dag eens rustig beginnen, straks val ik er nog een keer bij neer!

Stresspsychiater

Ah joh, maak je niet te sappel, zegt Witte Hoogendijk, psychiater, hoogleraar en hoofd   Psychiatrie van het Erasmus MC. Na 30 jaar ervaring in de praktijk, wetenschappelijk onderzoek naar stress en het boek ‘Van Big Bang tot Burn-out’ dat hij met journaliste Wilma de Rek schreef, wordt hij ‘de stresspsychiater’ genoemd. Het kon slechter, lacht hij, ,,beter dan dat ik bekend zou staan als de relaxpsychiater!” Van haast tot stress en overspannenheid:  hij weet er alles van af en weet ook bezorgde gehaasten als ondergetekende een beetje gerust te stellen. Sommige mensen varen (en fietsen) juist goed bij gehaast leven. ,,Haast is prima, zolang het je doel dient.” Dus als dat even iets harder trappen betekent om de redactievergadering te halen en je haalt het wel gewoon, is er niets aan de hand.

Klotsende oksels

Maar die klotsende oksels en versnelde hartslag dan? Geen zorgen. ,,Dat hadden onze voorouders ook tijdens de jacht als ze moesten vluchten voor een beer en dus in a rush waren.” Misschien niet altijd even fris voor jezelf (en collega’s) -neem altijd een deo to go mee-, maar wel gewoon een evolutionaire menselijke reactie. Niets mis dus met haast, maar is die haastige spoed van zelden goed dan dus wel goed? De psychiater moet lachen. Nee, dat dan ook weer niet. ,,Sommige dingen vereisen spoed, maar het haastige suggereert slordigheid, alsof je alleen maar je deadline kunt halen door in te boeten op kwaliteit.”

Vondelparkspitsuur

Het klinkt paradoxaal, maar haast je langzaam, of Festina Lente, zoals Romeinse keizer Augustus het ooit zei, al is het op sommige plekken bijna niet te doen. ZoalsUtrecht Centraal, om kwart over acht en vlak na half zes. Ofhet Vondelpark doordeweeks (en vooral op dinsdag) rond tien voor half negen. Het levende levendige bewijs dat (Rand)stedelingen gehaaster leven (en sneller fietsen) dan dorpelingen. Een open deur eigenlijk, vindt Hoogendijk, ,,in de stad gaat alles sneller en steek je elkaar ook meer aan met haast.” Het geeft misschien wel een onrustig gevoel, daar op je fiets in het park met tientallen Speedy Gonzalessen om je heen en waardoor jouw inner Speedy ook wordt aangewakkerd, ,,maar het is niet zo dat het lichamelijk kwaad kan.”

Stress

Haast en stress lijken onlosmakelijk verbonden met elkaar, maar zijn niét hetzelfde, antwoordt hij op de vraag wat nu eigenlijk de relatie tot de twee een-lettergreep-woorden zijn. ,,Haast is actie ondernemen op de eisen van je omgeving en schiet je daarin tekort, dan voel je stress. Als dat chronisch wordt, kan het je overspannen maken.” Het stresshormoon cortisol wordt dan langdurig aangemaakt, wat ‘een nadelig effect op de hersenen’ heeft. Dingen vergeten en slecht slapen kunnen zowel signaal als gevolg hiervan zijn, en ik denk prompt aan m’n vergeten waterflesje. Zou ik dan toch..? Niet meteen panieken: iedereen vergeet weleens wat, ,,en anders is het ook gewoon omkeerbaar”, zo stelt de vriendelijke psychiater gerust. ,,Als je de symptomen herkent, een stapje terug doet en vooral weer goed slaapt, dan functioneren je hersenen op termijn ook weer gezond.”

Wat is jouw chillmodus?

Voldoende ontspanning is natuurlijk nog zo’n open deur, vervolgt hij, maar wel belangrijk. Of ‘onthaasting’ zoals het door sommigen wordt genoemd, voornamelijk in combinatie met het op Instagram aanprijzen van een meditatieworkshop of andersoortige relaxmanier, zoals floaten in een tank of een detox op Vlieland. Het zijn overigens vaak ook juist deze advertenties en mensen die je het gevoel geven dat je inderdaad misschien wel té gehaast bent en er is altijd wel een symptoom dat ook jij hebt, net zoals er in je sterrenbeeldomschrijving altijd wel iets klopt. Wel zo handig dus om jouw eigen relaxmanier slash chillmodus te ontdekken. Zo zweert de een bij yoga of een sauna, terwijl een ander daarvan de rillingen krijgt en liever hard danst op een festival en/of groenten pureert tot soep als ultieme ontspanning, en voor een goed gevuld vriesvak. Het is eigenlijk net als met rouwen en trouwen: iedereen haast en ontspant op z’n eigen manier.

Gaan met die bijl

Zelf leeft Witte Hoogendijk ook gehaast en hij vindt dat juist wel lekker. En praktisch, ,,het is een goede manier om het hoofd- en bijzakenspel goed te kunnen spelen. Je bent de hele dag bezig met wat je wel en wat je niet doet en dankzij het gevoel van haast, maak je scherper keuzes. En uiteindelijk kom je in een lagere versnelling door knopen doorhakken.” Of bomen, want hij komt hélemaal bij als hij houthakt in het bos. ,,Probeer het maar eens, het brengt echt rust in je hoofd.” Gedachten op nul en gaan met die bijl. Zou een gat in de markt kunnen zijn voor stadsmensen, houthakken op locatie, al moet je dan wel weer uitkijken dat je het niet té gehaast doet.