Erik Jonk Video 24 apr 2025, 18:06

Leestijd: 4 minuten

Zoveel Nederlandse kampbewakers werkten voor de nazi’s in moordfabriek Auschwitz

Die opa waarbij je je altijd zo op gemak voelde en waarmee je zoveel plezier had? Hij zou zomaar kampbewaker in concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz kunnen zijn geweest. Bekijk maar de tweedelige documentaire De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz op Videoland. Die lieve opa was niet de enige.

24 Nederlanders blijken voor de nazi’s als kampbewaker te hebben gewerkt in Auschwitz, het kamp waar in de Tweede Wereldoorlog ongeveer 1,1 miljoen onschuldige mensen op industriële wijze werden vermoord. Lopendebandwerk was het. En die 24 – minimaal – waren er indirect bij betrokken; vijftien mannen en negen vrouwen.

Alle reden voor Metro om De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz te bekijken voor tv-rubriek Blik op de Buis. Want tja, ook al zijn er over het kamp boekwerken vol geschreven en kilometers film gemaakt, deze kant van het gitzwarte verhaal was nog niet bekend. Bijzonder daarbij: die 24 Nederlanders waren voor de Tweede Wereldoorlog eigenlijk heel normale mannen en vrouwen. En ná de oorlog waren ze dat weer, de meesten met de lippen stijf op elkaar.

Nederlanders betrokken bij Auschwitz? Ondenkbaar

De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz is weer zo’n docu waarvan je natuurlijk zou hopen dat hij nooit gemaakt had hoeven worden. Maar ja, het concentratiekamp heeft nu eenmaal bestaan, met alle gruwelijkheden die erbij ‘hoorden’. Dat hier ook Nederlanders bij betrokken zouden zijn, leek na de bevrijding lange tijd ondenkbaar. In ons weer vrije land werd niet eens overwogen dat er landgenoten in de grootste moordfabriek uit de geschiedenis hadden gewerkt. Nu blijken er dus 24 kampbewakers te zijn geweest, naast de 30.000 Nederlanders waarvan al bekend was dat zij zich bij de SS van Adolf Hitler hadden aangesloten.

Voor wie gaat kijken: vooraf klinkt een waarschuwing over confronterende, schokkende beelden en verhalen over extreem geweld en massamoord. Die waarschuwing is niet voor niets. Toch zou iedereen moeten kijken, zeker jongeren. Metro schreef dit jaar nog een kop die eigenlijk echt niet kan: ‘Geen kennis over de Holocaust en Auschwitz onder tieners‘.

De ‘foute neef’ van oma

De ontdekking van de kampbewakers van Auschwitz kwam door toeval. Journalist en maker van de documentaire Stijn Reurs hoorde dat de neef van zijn oma voor de nazi’s in Auschwitz zou hebben gewerkt. Dat gerucht bleek niet waar, maar Reurs’ interesse was meer dan gewekt. Bij die eerste speurtocht kreeg hij in Berlijn per ongeluk een dossier in handen waar hij niet om had gevraagd. Daarmee had hij niet oma’s neef, maar wel de eerste Nederlandse bewaker van Auschwitz gevonden. Het dossier werd de start van tien (!) jaar onderzoek en mondde uit in De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz.

Sterk is het feit dat Stijn Reurs enkele kinderen en kleinkinderen van mensen ‘die naar de vijand waren overgelopen’ voor de camera heeft gekregen. Deze bloedverwanten hadden soms geen idee. Eén van hen zegt: „Hoe heeft zij dat kunnen doen? Ik heb haar zestig jaar gekend en al die tijd heeft ze dat bij zich gedragen.” Een dochter van een van de werkende Auschwitzgangers hoorde het van een klasgenootje op het schoolplein. Daar sta je dan als kind, terwijl je alleen maar van je vader wilt houden.

Ook goed: getuigenissen van twee overlevenden, de nu 96-jarige Hedy Bohm uit Toronto en Ruth Bloch (99) uit New York.

Auschwitz altijd een goede geschiedenisles

Wat in De Nederlandse kampbewakers van Auschwitz een tikkeltje minder had gekund: de lofzang van sommigen over het uitgebreide werk van de journalist (het gaat veel over Stijn Reurs). Niet dat die lof onterecht is, integendeel na tien jaar onderzoek, maar het boeit niet tegenover het onderwerp dat zo verschrikkelijk (en daarmee ontzettend interessant) is.

Maar kijk vooral. Reurs heeft helemaal gelijk als hij zegt dat hij bang was dat dit deel van de geschiedenis voorgoed zou verdwijnen (en we er dus helemaal niet van hadden geweten). Deze vreselijke historie tot je nemen is altijd goed en beter dan welke geschiedenisles op school dan ook. We tippen je wat dat betreft net zo graag het waargebeurde The Tattooist of Auschwitz, ook op Videoland (en eerder op SkyShowTime). Al is het onderwerp om te janken zo erg, de serie is geweldig en dat was het eerdere boek van Heather Morris net zozeer.

Het maakt echter niet veel uit wat je over Auschwitz tot je neemt, het zet je altijd met beide benen op de grond en de gedachten op standje ‘dit nooit meer’. Ook met deze docu weer, als je hoort dat het neerzetten van een extra ketel eten op een binnenplaats leidde tot een slachtpartij met doden onder de gevangenen. En dat om een extra hap binnen te krijgen. Of hoe Duitsers spraken over ‘een lesje Jood doodslaan’. De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz laat zien hoe gruwelijk de daden van onze Oosterburen waren, maar net zo zeer hoe diep de Nederlandse collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog reikte.

Aantal blikken uit 5: 4

De Videoland Original De Nederlandse Kampbewakers van Auschwitz is nu op genoemde streamingdienst te zien (twee afleveringen van 50 minuten).

Ben je benieuwd naar meer (goed gelezen) afleveringen van Blik op de Buis? Lees dan:

• Uitstekende serie over de (enge) wereld van Big Pharma: Elixer.
• Ook goed van eigen bodem: F*ckulteit, over seksueel overschrijdend gedrag aan een universiteit.
• Een grappige tv-serie is juist Haantjes, die je kunt zien op Netflix.
• Arian en Marieke verloren beide kinderen aan kanker, maar waren dit jaar Prins Carnaval en Prinses.
• Zes jongeren, toen tieners, stellen jarenlang onterecht te hebben vast gezeten voor wat in Nederland bekend werd als de beruchte Restaurantmoord.
• Als je vader of moeder in de gevangenis zit: een interessante docureeks Kind van een Gedetineerde.

Reacties