Erik Jonk Televisie 4 mei 2023, 06:58

Leestijd: 4 minuten

Indrukwekkende docu over Tweede Wereldoorlog in Rouveen: koeien melken, dat ging gewoon door

Hoe de Tweede Wereldoorlog er in Rotterdam en Amsterdam aan toe ging, dat hebben we door talloze beelden collectief op ons netvlies staan. De bombardementen en de deportatie van talloze Joden, die beelden zijn net zo verschrikkelijk als bekend. Maar hoe was het op het platteland, in een dorpje als Rouveen? Dat kun je vanavond zien in de geslaagde docu Duutsers.

Het is 4 mei, de dag van Dodenherdenking. Op weg naar het stilstaan bij oorlogslachtoffers – niet meer alleen van de Tweede Wereldoorlog – ging de discussie veel over omgekeerde vlaggen. Vandaag is het echt tijd om stil te staan bij mensen die tijdens een oorlog het leven lieten. Op tv gebeurt dat met veel speciale uitzendingen, zoals natuurlijk de 2 minuten stilte op de Dam in Amsterdam. Maar ook in docu-vorm.

Duutsers of Moffen in de Tweede Wereldoorlog

De EO heeft vanavond Duutsers en Metro bekeek deze alvast voor Blik op de Buis. In deze rubriek bespreekt Erik Jonk nieuwe en opvallende programma’s van reguliere omroepen en streamingdiensten.

View this post on Instagram

A post shared by 2Doc.nl | Documentaires (@2doc.nl)

In het westen van het land werden onze oosterburen tijdens de Tweede Wereldoorlog en lang daarna Moffen genoemd, al dan niet met de toevoeging ‘rot’ ervoor. In het oosten van het land heetten ze Duutsers, net als de documentaire van 48 minuten van Geertjan Lassche. Hoe beleefde een orthodox-christelijk dorpje als Rouveen (gemeente Staphorst) in Overijssel de Tweede Wereldoorlog eigenlijk? Een dorpje dat vooral uit boeren bestond, zelfvoorzienend was en daardoor wat geïsoleerd van de buitenwereld.

In Duutsers worden oude beelden afgewisseld met gesprekken de Rouveense kinderen van 1940-1945. Jentje, Engert, Gerrit, Rensje en twee maal Hendrik heten ze. En Hendrikje, Trijntje, Jantje, Griet en Klaas. Ondertussen zijn een aantal van deze laatste ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog overleden. Het is goed dat docu-maker Lassche ze nog gesproken heeft, zittend aan de keukentafel, in de luie stoel bij de kachel of al breiend aan de eettafel.

Voor het eerst Duutsers in Rouveen

Jentje in klederdracht is degene met het breiwerkje en om haar start in Duutsers kun je alleen maar lachen. „Wanneer kwam je in de Tweede Wereldoorlog voor het eerst met Duitsers in aanraking?”, wil Lassche weten. Jentje: „Fietsers? Neeee, dat was voor mijn tijd. Ik ben altijd lopend naar school gegaan.” De wat slechthorende Jentje is inmiddels niet meer onder ons.

Maar natuurlijk waren er wel Duitsers, of Duutsers, in Rouveen. En die waren volgens de laatste ooggetuigen lang niet altijd slecht. Zo zegt één van hen: „Ik heb geen haat aan de Duutsers gehad, nooit. Zo moesten ook hè? Ze waren niet allemaal zo fanatiek.” Een ander: „Je bent soldaat en je moet je plicht doen. Velen vonden er niks aan om hier te zijn. er waren ook goeie Duitsers.” Rouveense kinderen gingen met de bezetters op de foto.

Realistisch beeld van de Tweede Wereldoorlog

Krijgen we op de EO dan een film over de Tweede Wereldoorlog die haast vergoelijkt te zien? Nee hoor, zeker niet. Meer een realistisch tijdsbeeld van plattelanders, waaraan vooral het begin van de oorlog vrij geruisloos voorbij ging. Uiteindelijk werden de verschrikkingen wel meer duidelijk. Er stortten in de regio meerdere vliegtuigen neer. In Rouveen werden enkele razzia’s gehouden. En buiten het dorp ontstond een kamp waarin Joden uit de grote steden (dwang)arbeid moesten verrichten. Qua gedachten was er een omslag rond 43, 44. Toen ontstond er ook haat en verzet.

‘Heulen’ met de vijand

En toch, heel schrijnend is het in Rouveen tijdens de Tweede Wereldoorlog niet geweest, als we de ‘kinderen’ in Duutsers mogen geloven. Sommige spreken haast gelaten over de Duitse bezetting. Hoe het verloop van die Tweede Wereldoorlog ook ging, de boer bleef boer en de koeien moesten worden gemolken. Het vee moest eten, dus veel tijd om bij ‘die passant in het dorp’ stil te staan was er niet. En anders kon je altijd nog terugvallen op het geloof. Gereformeerden in Rouveen konden hun lot echt aanvaarden: „Daar kom je niet tegen in opstand.”

Maar begin echter niet over ‘heulen met de vijand’. Daarover is men luid en duidelijk, als je bijvoorbeeld deze uitspraak hoort. „NSB’ers waren verschrikkelijker en gemener dan de Duutsers.” Rouveners moesten dan ook niets meer van hen hebben. „Eentje is er van armoede maar naar Canada verhuisd.”

Het is Geertjan Lassche (weer) geluk om iets indrukwekkends neer te zetten. Ontroerend dat is Duutsers ook, mede omdat je weet dat we steeds minder ooggetuigen over houden. Ook in Rouveen.

Aantal blikken uit 5: 4

Duutsers is vanavond om 22.05 uur bij de EO op NPO 2 te zien. Je kunt de docu ook via 2DOC bekijken.

Twitter snapt het nooit, maar: Soldaat van Oranje lijkt na 12,5 jaar ‘gewoon’ en is dat allesbehalve