Julia Osendarp
Julia Osendarp Metro-panel 17 feb 2022, 
Leestijd: 6 minuten

Het Metro-panel over de stelling: ‘Het uitsluiten van radicaal rechts is niet democratisch’

Metro-panel
V.l.n.r.: Henk te Velde, Constanteyn Roelofs en Zihni Özdil. Afbeelding: Metro

Ministers Mark Rutte (VVD), Sigrid Kaag (D66), Wopke Hoekstra (CDA) en GroenLinks-leider Jesse Klaver spraken zich onlangs hardop uit tegen een lokale samenwerking met de ‘extreemrechtse’ partijen PVV en FVD. Maar kunnen deze regeringspartijen dit wel stellen? Ook als veel kiezers wel op de rechtse hoek stemmen?

Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht draait de campagne-machine inmiddels op volle toeren. In de peilingen staat rechts er momenteel goed voor. Kaag noemde de gemeenteraadsverkiezingen de strijd tegen ‘extreemrechts’. En de bovengenoemde partijen steunen haar en sluiten een samenwerking met FVD en PVV uit. Dit vanwege hun controversiële uitspraken (zoals Baudet die de coronamaatregelen met de Holocaust vergeleek) en imago. Forum voor Democratie is van plan om in tientallen gemeenten mee te doen in de verkiezingen. We legden het Metro-panel de verkiezingsperikelen voor en vroegen naar hun visie op de stelling: ‘Het uitsluiten van radicaal rechts is niet democratisch’.

Deze keer is het de beurt aan historicus, columnist en voormalig Tweede Kamerlid voor GroenLinks Zihni Özdil, EW-columnist Constanteyn Roelofs en Henk te Velde, hoogleraar Nederlandse geschiedenis gespecialiseerd in de politieke cultuur.

De experts uit het Metro-panel over gemeenteraadsverkiezingen

'Democratie is een spel met geschreven en ongeschreven regels '

Constanteyn Roelofs

Constanteyn Roelofs

Columnist bij EW
„Naar mijn mening is het wel democratisch om van tevoren te vertellen met wie je wilt regeren. In een coalitiedemocratie moet je als partij altijd kijken naar hoe je je standpunten na de verkiezingen in samenspraak met de andere clubs gaat verwezenlijken, want je hebt als partij nooit de absolute meerderheid. Als er geen raakvlakken zijn met bepaalde partijen dan kun je vooraf best aangeven dat je een samenwerking niet ziet zitten. Kiezers stemmen ook vaak strategisch. Het is daarom best waardevol om vooraf een inkijkje in de coalitiestrategie van na de verkiezingen te geven.
De populistische hoek gebruikt vaak een definitie van democratie die neerkomt op ‘het recht om gehoord te worden’, maar dat is niet juist. In onze democratie heb je het recht zoveel mogelijk kiezers te vinden voor je standpunten en die vervolgens mee te nemen naar de onderhandelingen, maar je hebt geen automatisch recht op een verdere deelname aan de coalitievorming of aanspraak op de macht. Het is de PvdA bijvoorbeeld wel eens overkomen dat ze de grootste partij waren, maar toch niet mee mochten regeren.
Het feit dat in het versplinterde politieke landschap populistische partijen vaak worden uitgesloten van machtsdeelname is echter wel een belangrijk marketinginstrument voor de populistische partijen. Dit omdat ze altijd kunnen roepen dat ‘het systeem’ ze uitsluit. Van de andere kant is oppositie tegen de populisten – bijvoorbeeld door ze vooraf uit te sluiten met dit soort standpunten in de campagne – weer een belangrijke pijler onder de campagne van D66 en GroenLinks. Zij richten zich op de kiezers die zich juist afzetten tegen de populistische stromingen.
Tot slot is het belangrijk om je te realiseren dat democratie ook een spel is met allerlei geschreven en ongeschreven regels. Er zijn bepaalde beleefdheidscodes. Als je voortdurend spreekt van een ‘nepparlement’ of een kartel en daarmee de intenties van je verkozen collega’s of zelfs de integriteit van het systeem in twijfel trekt, dan snap ik dat mensen geen zin hebben om met je in zee te gaan.”

'Zijn de stemmers van PVV of FVD, ook mensen van kleur, allemaal racisten?'

Zihni Özdil

Zihni Özdil

Schrijver, historicus en columnist bij EW
„Deels ben ik het niet eens met de stelling. De achterbannen van GroenLinks en D66 willen onder geen beding samenwerken met PVV en FVD. Dan is het transparant dat ze dat signaal van tevoren geven.
Tegelijkertijd kun je je afvragen hoe consistent deze houding is. Premier Mark Rutte is in het verleden door de rechter veroordeeld voor het “aanzetten tot rassendiscriminatie”. Omdat hij als staatssecretaris aan gemeenten opdroeg om mensen met een Somalisch uiterlijk extra te controleren op uitkeringsfraude. Ook is Rutte politiek verantwoordelijk voor het Toeslagenschandaal, waar mensen vooral vanwege hun tweede nationaliteit werden kapotgemaakt door de Staat. Onschuldige burgers werden daarnaast door de Belastingdienst opgejaagd vanwege, letterlijk, hun ‘uiterlijk voorkomen’. Maar de VVD wordt, ondanks al deze rassendiscriminatie, door GL en D66 niet uitgesloten.
Er is een politieke partij in Nederland die expliciet racistisch is: DENK. Tunahan Kuzu heeft meerdere malen in het Turks, in media gelieerd aan de Turkse regering, opgeroepen tot intimidatie van Nederlandse politici met een Turkse of Koerdische achtergrond. Ook het racistische DENK wordt niet uitgesloten door GroenLinks en D66.
Tot slot kun je je afvragen waarom miljoenen mensen in het land, ook veel mensen van kleur, op de PVV of FvD stemmen. Zijn dat allemaal racisten? Of hebben ze ook terechte zorgen die niet meer geadresseerd worden door progressieve partijen?”

'Thierry Baudet flirt met anti-democratische standpunten'

Henk te Velde

Henk te Velde

Hoogleraar Nederlandse Geschiedenis, gespecialiseerd in de politieke cultuur

„In een politieke situatie worden altijd partijen uitgesloten. Je kunt niet allemaal regeren. Dat partijen dat vooraf uitspreken is ietwat bijzonder. Een PVV of FVD noemen dat arrogantie van de macht. Maar Wilders en Baudet weten dat de kans sowieso klein is dat zij in het bestuur terecht komen.

Ik zou de stelling anders bekijken. Zoals: ‘De democratie eist dat radicaal rechts wordt uitgesloten’. Dat geldt meer voor een Baudet dan voor een Wilders. Hij flirt met anti-democratische standpunten. Is dat geen botsing met de democratie? Je kunt stellen dat in een democratie alle geluiden gehoord moeten worden, hoe ruw ze ook zijn. Het volk moet spreken. Of je laat niet alleen de meerderheid aan het woord, maar maakt ook voor minderheden ruimte. Het is de manier waarop je omgaat met politiek. Op dat punt laten Baudet en Wilders steken vallen. 

Een ander probleem in de huidige democratie is een situatie waarbij een aantal partijen potentiële regeringspartijen zijn (VVD, D66, PvdA, CDA). Tegenover de eeuwige oppositiepartijen staan die zich dan gaan opstellen als roependen langs de zijlijn. Dan krijg je permanente polarisatie. Het is beter als daar meer afwisseling in zit. 

Bij de kritiek op Wilders en Baudet gaat het niet zozeer over hun politieke standpunten, maar meer over hoe ze politiek bedrijven. Dat een D66 of GroenLinks niet met hen wil samenwerken, is niet verrassend, dat waren ze al niet van plan. Opvallender is kritiek van het CDA en de VVD. Die gingen in het verleden wel samenwerkingen met dit soort partijen aan.

Ik denk dat het hier gaat om het stellen van grenzen en de vraag of FVD nog democratisch is. Overigens wordt onder druk alles vloeibaar. Het is de vraag of de standpunten van voor de verkiezingen daarna blijven gelden. Het land moet toch bestuurd worden, zeggen politici altijd. Hoe groter de PVV en FVD worden, hoe groter de kans dat ze meedoen. Het gaat volgens mij in deze situatie vooral om het innemen van een principiële stelling. Er is toch ergens een grens en dat wordt gemarkeerd.”

 

Het Metro-panel over de stelling: ‘De coronapas valt niet meer uit te leggen’

 

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.