Elfie Tromp Opinie 18 jan 2018, 06:00

Leestijd: 2 minuten

Geschiedenis moet genuanceerd worden

Met stille trom heeft het Mauritshuis de buste van Johan Maurits verhuisd. Van zijn oorspronkelijke plek als pronkstuk in de ontvangsthal naar het depot waar het publiek niet kan komen. Daar kraaide vier maanden lang geen haan naar en de wereld leek nauwelijks veranderd; gasboringen in Groningen gingen door, zwartepieten-betogers kregen te maken met illegale en gevaarlijke wegversperringen en iedereen op Twitter was nog steeds kwaad.

Niemand had zich er ooit nog druk om gemaakt, behalve kunsthistorica Imara Limon, die de verhuizing van de buste aanstipte in een interview met de Volkskrant. Ze noemde de verhuizing van het beeld een afkeur van het slavernijverleden waar handelaar Maurits met de bestuurlijke vingers ook in de pap had gezeten.

Beelden worden vaker omgetrokken, als een regime is uitgediend en overwonnen, als een religie zijn dominante positie kwijtraakt. Het is een symbolische wraakactie; niet langer zul jij ons onderdrukken. Uit ervaring weet ik dat dingen stuk gooien enorm kan opluchten. De toekomst lijkt open te liggen. Toch moeten we voortborduren op het verleden. Dat kan nu eenmaal niet herschreven worden.

Afgelopen jaar werkte ik geruime tijd in New Orleans, precies ten tijde van het onttakelen van de omstreden beelden van de generaals van het Zuiden. Dit was nog voor Charlottesville, waar de protesten om dezelfde beelden uitmonden in gevechten tussen protesteerders en de dood van een activiste. Het schijnt dat de gemeente New Orleans scherpschutters paraat had staan, voor het geval er onlusten zouden uitbreken. Geen enkele protesteerder had zin om te sterven voor dode generaals.

Aanvankelijk vond ik dat de beelden moesten verdwijnen. Verliezers horen geen standbeelden te krijgen. Ik sprak met de protesteerders en leerde dat de geschiedenis niet letterlijk zo zwart-wit was. Zo stond er een zwarte oud-militair om zijn militaire verleden te eren. Een witte moeder met een zwart kind wiens voorouders hadden gestreden in de oorlog aan de Zuidelijke kant. Ook de generaals waren niet in- en inslecht. Zo adopteerde generaal Beauregard na de oorlog een zwart kind. En maakte generaal Jefferson al de slaven die hij had geërfd vrij.

Wat wrong en wat ook nu ongemakkelijk voelt bij de verwijdering van Johan Maurits, is het gevoel dat de geschiedenis monddood wordt gemaakt. Had een duidelijk informatieplakkaat, waarbij ook de omstreden daden staan vermeld, niet volstaan? Was een minder prominente plek voor de beelden niet prima geweest? Met het verdwijnen van de beelden verdwijnt ook de kans om de geschiedenis te nuanceren in plaats van krampachtig te wijzigen.