Lisa Vermeij Dossier 31 mrt 2018, 09:10

Leestijd: 5 minuten

Waarom geloven we eigenlijk nog?

Pasen hebben we net achter de rug! En nu dacht je misschien vooral aan die extra vrije dag en chocolade-eitjes, maar Pasen is van oorsprong een christelijk feest. Met nog een aantal christelijke feestdagen in het verschiet is het een mooie moment om eens stil te staan op welke manier het geloof nog leeft in Nederland?

Hoeveel mensen ken jij nog die regelmatig een kerk bezoeken? Het geloof in God verdwijnt steeds verder uit onze samenleving. Nederland is geen christelijke natie meer, dit blijkt uit onderzoek ‘God in Nederland’ (2016). Volgens de onderzoekers blijft het kerkbezoek dramatisch dalen en is het geloof in een persoonlijke God sterk afgenomen. Zo’n 82 procent van de Nederlanders komt bijna nooit in de kerk en nog maar 14 procent gelooft in een persoonlijke god. Voor veel Nederlanders is het christendom een onbekende wereld geworden.

Definitie geloof

Voordat we de vraag of het geloof in Nederland afneemt kunnen beantwoorden, gaan we op zoek naar een definitie van het geloof. Onder religie wordt gewoonlijk een van de vele vormen van zingeving of het zoeken naar betekenisvolle verbindingen verstaan, waarbij meestal een hogere macht, opperwezen of god centraal staat. In bredere zin duidt het woord ‘religie’ op een algemenere vorm van spiritualiteit, gevoelens, gedachten met betrekking tot de zin van het leven.

Wanneer spreken we van een geloof’? ,,Gelovig zijn is een vage term, want mensen kunnen al heel snel zeggen dat ze ergens in geloven, maar waar geloof je dan in? Het is onmogelijk om één beschrijving te geven,” zegt Jan Willem van Henten, hoogleraar religiewetenschappen aan de UvA.

Traditioneel geloven

De hoogleraar legt uit dat er wel een vorm van traditioneel geloven is, waarbij mensen geloven in een bovennatuurlijk wezen: iets of iemand die boven ons uit stijgt. Dat kun je dan koppelen aan een traditionele organisatie als bijvoorbeeld het Jodendom, Christendom of de Islam. Waarbij de gelovigen instanties als kerken, synagogen en moskeeën bezoeken. Maar als je het geloof ruimer neemt dan kun je ook denken aan spiritualiteit, waarbij mensen bezig zijn met vormen van meditatie(yoga) en zo proberen antwoorden te verkrijgen op levensvragen.

Traditionele religies

Volgens Van Henten komt de afname van het geloof in traditionele religies mede door veranderingen in de samenleving. ,,Vroeger leefden mensen in zuilen en er was meer sprake van een gemeenschap. Tegenwoordig leven we meer in een open samenleving, waarbij het meer draait om het individu.” Hierdoor zullen mensen misschien minder snel aanhangen bij een geloof.

Theoloog Janneke Stegeman voegt hier aan toe dat tegenwoordig steeds vaker allerlei elementen van verschillende godsdiensten worden gecombineerd. ,,Vroeger hielden mensen zich aan de voorgeschreven religieuze autoriteiten, tegenwoordig voelen mensen zich vrij om hun geloof zelf vorm te geven.” De generatie van de jaren ’40 en ’50 wilde zich enorm afzetten tegen georganiseerde religie, de kerken hadden destijds veel macht. De afgelopen jaren hebben de georganiseerde religies steeds minder macht gekregen.

Heeft het geloven in God nog wel zin?

,,We leven in een enorme stressvolle maatschappij, met enorm veel drang naar perfectie. Dat kan supervermoeiend zijn. Juist religie kan daarbij voorzien in een plek waarbij je mag zijn wie je bent en waarbij niets hoeft,” zegt Janneke Stegeman. Onze maatschappij wordt steeds individualistischer en we kunnen begrijpen dat mensen dan juist meer behoefte hebben aan gemeenschap en verbroedering. Het is onmogelijk om in de toekomst te kijken, maar volgens Jan Willem van Henten is het wel zo dat mensen steeds meer behoefte hebben aan gemeenschap. ,,Het is heel zinvol om gezamenlijke activiteiten en rituelen te doen, vroeger werd dit vaak in kerkelijk verband gedaan, maar tegenwoordig vinden mensen daar ook andere manieren voor.”

Elke zondag naar de kerk

Voor de 22-jarige Judith Weening is een bezoek aan de kerk juist heel zinvol. Ze gelooft in God, Jezus en de Heilige Geest. ,,Ik geloof dat Jezus voor mij is gestorven aan het kruis en dat ik daardoor eeuwig mag leven." Judith begint haar dag het liefst met God en leest dan graag in haar eentje een stuk uit de bijbel. Ook gaat ze elke zondag samen met haar man naar de kerk. ,,Het is heel fijn om samen te komen met andere mensen die ook geloven. Ik vind het bijzonder dat al deze mensen God aanbidden. Ook is het fijn om iemand te horen spreken in de preek over de Bijbel, die zich er in verdiept heeft, dat is vaak heel verhelderend voor mij."

Uit het onderzoek God in Nederland is gebleken dat een ruime meerderheid van de Nederlanders vindt dat religie geen bepalende rol meer hoort te spelen in de politiek, en ook ten aanzien van onderwijs op godsdienstige grondslag is de balans negatief. Bij alle vormen van overtuigingen (ideologisch, politiek of religieus) is er altijd een gevaar dat mensen doorslaan in bepaalde denkbeelden. Volgens Janneke Stegeman heeft er rondom het geloof vaak nog een conservatief beeld waarin niets mag, maar dat beeld is niet altijd juist. ,,Er zijn juist ook veel positieve dingen, de kerk is een plek waar mensen voor elkaar opkomen en waar mensen elkaar helpen. Zo hebben veel kerken ook vluchtelingen opgevangen, het zijn plekken waar mensen samen komen.” 

Religieuze kaart van Nederland

In 2015 behoorde exact de helft van de volwassen bevolking van Nederland behoorde in 2015 naar eigen zeggen tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering. Zo’n 23 procent van de Nederlandse kerkgangers is katholiek, 16 procent protestants. Verder is 5 procent van de Nederlanders moslim en geeft 6 procent aan tot een andere kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke stroming te horen, waaronder het jodendom, hindoeïsme of boeddhisme.

OVER METRO DOSSIER

Elke zaterdag vind je bij Metro verhalen over spraakmakende zaken. We kennen het, doordeweeks moet alles vlug, maar gelukkig is er in het weekend tijd om lekker lang te lezen over opzienbarende onderwerpen. Boeiend? Absoluut! Schokkend? Soms. Confronterend? Misschien. Interessant, met een knipoog en vanuit meerdere perspectieven belicht? Altijd!

Deze week: Het geloof in Nederland. Hoeveel mensen geloven er nog? Hoe is het om je op latere leeftijd nog bij een geloof te gaan? En hoe is het als je na jaren streng geloven eindelijk van ‘god los bent’?