Hendriëlle de Groot Tech 2 jun 2025, 09:38

Leestijd: 3 minuten

Wat doet eindeloos scrollen met het brein?

In het digitale tijdperk is scrollen voor veel mensen een gewoonte geworden. Van nieuwsfeeds tot sociale media, de constante stroom aan informatie lijkt onuitputtelijk. Het begint vaak als een paar minuten ontspanning. Maar voor je het weet, ben je een half uur gedachteloos aan het scrollen. Uit onderzoek blijkt dat overmatig scrollen duidelijke gevolgen heeft voor het brein – en voor de mentale gezondheid.

Voortdurend krijgt ons brein nieuwe prikkels te verwerken. Bij iedere onverwachte afbeelding, grappige video of like komt een kleine hoeveelheid dopamine vrij – een neurotransmitter die het beloningssysteem activeert. Dit mechanisme zorgt ervoor dat mensen gemotiveerd blijven om door te scrollen, op zoek naar de volgende prikkel of ‘beloning’. Daarom wordt scrollen ook als ‘verslavend’ gezien.

Sociale media spelen in op beloningssysteem

Volgens gedragswetenschapper Wouter van den Bos (Universiteit van Amsterdam) zijn sociale media en nieuwsapps zo ontworpen dat ze voortdurend inspelen op dit beloningssysteem. Gebruikers blijven daardoor vaak langer hangen dan ze van plan waren. De werking lijkt in zekere zin op die van gokautomaten: het onvoorspelbare karakter van wat volgt, maakt het gedrag verslavend, zo legt hij uit in een interview met Zilveren Kruis.

Cognitieve belasting en verminderde concentratie

Naast het dopamine-effect is er ook sprake van cognitieve belasting. Het brein is niet optimaal uitgerust voor de verwerking van grote hoeveelheden onsamenhangende informatie. Meerdere studies, gebundeld in een overzichtsartikel van Eos Wetenschap (2024), wijzen uit dat intensief smartphonegebruik samenhangt met veranderingen in hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor aandacht en geheugen. Deze overbelasting kan leiden tot verminderde concentratie, meer afleiding en moeite met diepe focus.

De gevolgen zijn merkbaar in het dagelijks leven. Mensen ervaren vaker moeite met lezen, met het uitvoeren van taken die concentratie vragen, en met het vasthouden van een gedachtegang. Het brein raakt gewend aan korte, oppervlakkige prikkels – waardoor het lastig wordt om terug te schakelen naar diepere cognitieve processen.

Gevolgen van scrollen: onrust en slecht slapen

Een ander belangrijk effect van veelvuldig scrollen is de verstoring van het slaappatroon. Schermen stralen blauw licht uit, wat de productie van melatonine – het slaaphormoon – remt. Daarnaast zorgen de prikkels van de content zelf voor mentale onrust. Veel mensen scrollen, ook vlak voor het slapengaan, nog even om te ‘ontspannen’, maar daardoor wordt je brein juist gestimuleerd. Dat maakt het weer lastiger om in slaap te vallen.

Schermgebruik in de avonduren

Het RIVM meldde in 2021 dat bijna één op de drie jongeren in Nederland slaapproblemen ervaart, waarbij schermgebruik in de avonduren een duidelijke rol speelt. Metro schreef al eerder over de verwoestende gevolgen van de smartphone op ons slaappatroon.

Neurowetenschapper Dr. Kyra Bobinet verwoordde het in een interview met Het Kontakt als volgt: „De oppervlakkigheid en herhaling van gedachteloos scrollen verstomt het creatieve brein en activeert de impulsieve zones.” Volgens de neurowetenschapper leidt overmatig scrollen niet alleen tot cognitieve uitputting, maar ook tot vervreemding van diepere mentale processen zoals reflectie, creativiteit en empathie.

Tips voor gezond omgaan met schermtijd

Hoewel de risico’s van overmatig scrollen serieus zijn, blijkt uit Nederlands onderzoek ook dat bewuster schermgebruik helpt om de negatieve effecten te beperken. In 2024 publiceerde het Netwerk Mediawijsheid samen met de Universiteit Utrecht het rapport ‘Gezond schermgebruik: in balans met je schermactiviteiten’.

Mediawijsheid.nl adviseert om digitale balans te creëren door bijvoorbeeld meldingen te beperken, schermen uit de slaapkamer te houden, en vaste schermvrije momenten in te bouwen. Passief en gedachteloos scrollen heeft een ander effect dan actief schermgebruik – zoals leren, creatief werken of het volgen van sport- en gezondheidsapps. Het gaat er vooral om dat je bewuste keuzes maakt: dat betekent nadenken over wat het schermgebruik oplevert en of het past bij het moment van de dag.

Wat gebeurt er nu precies als je cookies accepteert? Cyber-experts scheppen duidelijkheid

Digitale dementie: maakt de smartphone je dommer?

Reacties