Livia Guldie Health & mind 10 okt 2025, 15:41

Leestijd: 3 minuten

Bijna alles wat je dagelijks doet, gebeurt zonder dat je het beseft

Herken je dat? Je neemt je voor om iets te doen, bijvoorbeeld wat eten, even wandelen of eindelijk dat klusje afmaken, maar toch betrap je jezelf erop dat je vervolgens iets heel anders doet. Uit gewoonte. Zonder dat je het echt doorhebt, neemt je brein het roer over. Je lichaam reageert automatisch op de situatie, alsof het een vast programma afspeelt.

Dat klinkt misschien vreemd, maar het gebeurt veel vaker dan je denkt. Uit recent onderzoek blijkt namelijk dat het merendeel van ons dagelijkse gedrag niet het resultaat is van bewuste keuzes. We handelen op de automatische piloot: we doen dingen simpelweg omdat we ze altijd zo doen.

Gestuurd door gewoonte

Nieuw onderzoek van de University of Surrey, University of South Carolina en Central Queensland University laat zien dat bijna twee derde van ons dagelijks gedrag wordt gestuurd door gewoonte, niet door bewuste keuzes. Veel van wat we doen gebeurt automatisch, op de automatische piloot. Waarom we dat doen? Omdat we onbewust verbanden hebben gelegd tussen bepaalde situaties en onze vaste reacties daarop.

Het feit dat we zo veel zonder na te denken en dus uit gewoonte doen, is eerder een positief kenmerk dan negatief: de onderzoekers ontdekten dat ongeveer 65 procent van ons dagelijkse gedrag uit gewoonte voortkomt, zonder dat we daar bewust over nadenken. Daarnaast bleek dat 46 procent van die gewoontes overeenkomt met wat mensen bewust willen bereiken. Dat laat zien dat veel mensen onbewust patronen ontwikkelen die hun persoonlijke doelen ondersteunen.

Effectieve bevindingen

In het onderzoek werden 105 deelnemers uit het Verenigd Koninkrijk en Australië gevolgd. Gedurende een week kregen zij zes willekeurige meldingen per dag op hun telefoon.

Daarbij moesten ze aangeven wat ze op dat moment aan het doen waren en of dat gedrag voortkwam uit gewoonte of uit een bewuste beslissing. De resultaten toonden aan dat mensen het merendeel van hun handelingen uitvoerden uit routine, zonder echt na te denken.

Dagelijks gedrag

Volgens professor Benjamin Gardner (University of Surrey) laat het onderzoek zien dat mensen hun gedrag vaak uitvoeren zonder erbij stil te staan: „Mensen willen bewust iets doen, maar de uitvoering gebeurt meestal automatisch. Goede gewoontes kunnen daarom een hulpmiddel zijn om onze persoonlijke doelen te bereiken.”

De bevindingen maken volgens de onderzoekers duidelijk dat gezondheidscampagnes en gedragsprogramma’s zich beter bijvoorbeeld beter kunnen richten op het stimuleren van positieve gewoontes en het doorbreken van ongezonde routines. Ze benadrukken: om slechte gewoontes te doorbreken, is ‘gewoon beter je best doen’ daarom ook niet genoeg. Effectieve verandering vraagt om strategieën die mensen helpen hun automatische patronen te herkennen, te onderbreken en te vervangen door positieve, nieuwe gewoontes.

Hoe verander je je gedrag dan effectief?

De uitkomsten kunnen bij bepaalde slechte gewoontes dus te hulp schieten. De onderzoekers raden aan dat gezondheids- en welzijnsprogramma’s zich daarom vooral moeten richten op het vormen van gewoontes. Wie bijvoorbeeld meer wil gaan sporten, kan dat het beste doen door beweging te koppelen aan een vast moment of een herkenbare situatie, zoals een wandeling maken na het werk.

Mensen die willen stoppen met roken, kunnen beter situaties vermijden die de gewoonte oproepen (zoals plekken waar gerookt wordt) en nieuwe, gezondere routines aanleren, bijvoorbeeld kauwgom kauwen na het eten in plaats van een sigaret opsteken. Zo wordt die gewoonte uiteindelijk ook iets ‘automatisch’.

Dr. Amanda Rebar van de University of South Carolina benadrukt dat mensen vaak denken dat ze rationele beslissingen nemen, maar dat veel gedrag automatisch plaatsvindt. Dr. Grace Vincent van de Central Queensland University ziet hierin juist iets positiefs: „Als we positieve gewoontes aanleren, zoals beter slapen, gezonder eten of meer bewegen, kan onze ‘interne automatische piloot’ helpen om die vol te houden.”

Reacties