Sophie Rietmulder Health & mind 5 jun 2025, 09:56

Leestijd: 2 minuten

Nieuw onderzoek verklaart waarom we regels volgen, zelfs als er niemand kijkt

Je staat midden in de nacht bij een rood stoplicht. Geen auto te bekennen. Toch blijf je braaf wachten tot het groen wordt. Waarom eigenlijk? Een internationale groep wetenschappers, onder wie onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam, dook in de vraag: waarom volgen we graag regels?

Het antwoord? Niet omdat je bang bent voor een boete of hoopt op een beloning, maar simpelweg omdat je gelooft dat het het juiste is om te doen. „Mensen volgen regels vaak uit oprechte overtuiging dat de regels legitiem zijn”, zegt mede-auteur Lucas Molleman van de Universiteit van Amsterdam. Zelfs als niemand kijkt.

Regels volgen zonder reden

De studie, gepubliceerd in Nature Human Behaviour, laat zien dat mensen verrassend vaak regels naleven, zelfs als ze er niets mee winnen en niemand last heeft van het overtreden ervan. In één van de experimenten konden deelnemers anoniem geld verdienen door een simpele regel te negeren. Toch hield 55 tot 70 procent zich aan de regel. Waarom? Omdat het „gewoon hoort”.

Nieuwe kijk op menselijk gedrag

Het onderzoek maakt gebruik van een nieuw model, CRISP, dat vier redenen onderscheidt waarom mensen regels volgen: intrinsiek respect voor regels, sociale verwachtingen, externe prikkels (zoals beloningen of straf) en sociale voorkeuren (bijvoorbeeld het helpen van anderen). Maar van die vier zijn er twee het krachtigst: innerlijk respect en het idee dat anderen dit ook van je verwachten.

De bevindingen gaan in tegen het idee dat mensen alleen regels volgen als het iets oplevert. De onderzoekers ontdekten juist dat mensen bedraad zijn om te willen voldoen aan wat sociaal gepast is. Zelfs als ze alleen zijn, denken ze aan wat anderen zouden vinden.

Metro schreef onlangs ook over een slimme manier om te ontdekken wat een ander wil doen.

Niet alleen bang voor straf

In latere experimenten voegden de onderzoekers wél beloningen en sociale consequenties toe aan het onderzoek. Daarmee steeg het aantal regelvolgers tot 78 procent. Toch onderstrepen de onderzoekers dat ook zonder die extra druk al opvallend veel mensen zich netjes aan de regels hielden. Regelvolgend gedrag komt dus niet alleen voort uit angst of eigenbelang.

De bevindingen kunnen nuttig zijn voor beleidsmakers en organisaties. Als regels vooral worden nageleefd vanuit overtuiging en gedeelde normen, dan is het bouwen aan een cultuur van wederzijds respect en vertrouwen misschien effectiever dan boetes en waarschuwingen.

Uiteindelijk, zeggen de onderzoekers, gaat het om iets diepers dan gehoorzaamheid en laat het onderzoek zien dat mensen niet alleen reageren op belonen of straffen, maar eerder uit de oprechte overtuiging dat de regels wel ergens goed voor zullen zijn.

Hoe ongezond is het om (vaak) uit eten te gaan? Een diëtist legt uit

Het kraken van gewrichten: een nutteloos trucje of de oplossing voor pijn?

Reacties