Julia Osendarp
Julia Osendarp Health & mind 3 feb 2025
Leestijd: 5 minuten

Psycholoog: perfectionisten belemmeren zichzelf, zo doorbreek je het patroon

Iedereen kent wel zo iemand: een perfectionist. Of wellicht ben je zelf wel iemand die alles maar tot in de puntjes verzorgt? Nobel, dat je alles voortreffelijk wilt doen, maar volgens deze psycholoog is dat tegelijkertijd volkomen onhaalbaar. Integendeel, perfectionisme belemmert een mens. Ze legt uit waar perfectionisme vandaan komt én hoe je het perfectionistische patroon doorbreekt.

Ben je opgegroeid en gecomplimenteerd als het ‘brave’ of ‘makkelijke’ kind? Zo’n kind dat netjes, beleefd, hard werkend en verantwoordelijk was? Wellicht was je thuis zelfs de oogappel? Volgens psycholoog Shannon Sauer-Zavala voldoen dit soort kinderen vaak aan verwachtingen, voldoen of overtreffen zij zelfs de norm en zijn het mensen op wie anderen kunnen bouwen. Perfectionistische kinderen zijn gunstig voor anderen.

Keerzijde van perfectionisme

Maar er is een keerzijde aan de medaille van perfectionisme. Perfectionisten kunnen vrezen voor het nemen van risico’s omdat ze bang zijn om te falen, ze kunnen ‘ja’ zeggen op afspraken waar ze eigenlijk geen ‘ja’ op willen zeggen, omdat ze vrezen om anderen teleur te stellen. Ook zijn perfectionisten geneigd hun eigenwaarde te hangen aan hun eigen productiviteit en prestaties.

Sauer-Zavala legt aan Psychology Today uit dat perfectionisme een diepgewortelde mentaliteit is, gevormd door jaren van conditionering. Het leert ons dat succes gelijk staat aan goedkeuring en fouten gelijk staan aan falen. Perfectionisme overtuigt ons dat als we simpelweg harder werken, meer doen en nooit iemand teleurstellen, we ons eindelijk genoeg zullen voelen.

Verwarren met ambitie of werkethiek

Maar die dag zal nooit komen, benadrukt de psycholoog. Integendeel: perfectionisme kan jouw zelfvertrouwen, creativiteit en de mogelijkheid om je eigen plek in te nemen, saboteren.

Perfectionisme wordt nog regelmatig aangezien voor ambitie of een sterke werkethiek. Maar volgens de psycholoog heeft het een veel nadeliger effect. „In plaats van dat het je helpt om te slagen, houdt het je tegen op manieren die je misschien niet eens beseft.”

Psycholoog legt nadelen van perfectionisme uit

Sauer-Zavala somt een aantal dingen op die perfectionisten zichzelf onthouden met hun gedrag:

1. Het weerhoudt je van nieuwe dingen proberen

„Perfectionisme wordt gedreven door de angst om te falen. Maar als iedere poging foutloos moet zijn? Dan is de kans groot dat je nieuwe uitdagingen uit de weg gaat. Als het niet perfect is, waarom zou je het dan überhaupt doen?”, verklaart de psycholoog. Daardoor wordt het wel heel lastig om voor een andere baan te kiezen, een nieuw creatief project te starten of wellicht andere dromen na te jagen.

2. Je blijft overbelast

Veel perfectionisten worstelen met ‘nee’ zeggen, veelal vanwege de vrees om een ander teleur te stellen of omdat ze willen voldoen aan verwachtingen. Maar dit zorgt tegelijkertijd voor constante overbelasting. Perfectionisten zijn geneigd om ‘ja’ te zeggen tegen werkverplichtingen, familiegelegenheden, sociale verzoeken, etc. Maar hoe zit het met jouw eigen behoeften?

3. Je twijfelt continu aan jezelf

„Wat je ook presteert of bereikt, perfectionisme blijft je in de weg zitten en belemmert een tevreden of gelukkig gevoel. In plaats van dat je succes viert, richt een perfectionist zich op wat beter kan. Zelfs bevestiging of lof van de buitenaf dringt niet volledig door. Het resultaat: je bent nooit volledig aanwezig in jouw eigen prestaties.”

‘Perfectionisme beschermt niet tegen falen’

Zeker bij vrouwen wordt perfectionisme van jongs af aan gestimuleerd. Jonge meisjes worden geprezen voor goed gedrag en als ze aardig, lief, ijverig en succesvol zijn. Waar jongens meer worden aangemoedigd om risico’s te nemen en veerkrachtig te zijn, geldt dat bij meisjes vaker voor verantwoordelijk of ijverig gedrag. Oftewel: ‘Succes komt als je de regels volgt en fouten vermijdt’.

En als we dan ouder worden, groeit deze mentaliteit met ons mee. Alleen ligt de lat dan ook hoger. Of het nu over carrière, relaties of persoonlijk groei gaat, perfectionisme vertelt ons om de veilige weg te kiezen en alles te vermijden wat tot kritiek of falen kan leiden.

Maar de psycholoog wil alle perfectionisten de waarheid zeggen: „Perfectionisme beschermt ons niet tegen falen, het beperkt alleen onze mogelijkheden.”

Hoe word je minder perfectionistisch?

Sauer-Zavala vertelt hoe je het patroon van perfectionisme kunt doorbreken. Zoiets gebeurt niet van de ene op de andere dag, maar een verandering in mentaliteit kan grote verschillen maken.

1. Begin, ook al ben je er nog niet klaar voor

Perfectionisme zorgt ervoor dat je ergens pas aan begint als je compleet voorbereid, gekwalificeerd en zelfverzekerd bent voor iets nieuws. Maar het kan zijn dat je ergens nooit helemaal klaar voor bent. Daarom moedigt de psycholoog aan om ‘nu’ te beginnen. „Het zelfvertrouwen zal gaandeweg komen, niet aan het begin.”

2. Fouten maken mag (het hoort bij groei)

Perfectionisten moeten een andere kijk krijgen op het maken van fouten leren. Fouten maken hoort bij het leven. Je leert ervan, je kunt je aanpassen en verbeteren door fouten te maken. Eerder benadrukten deze ouders, die succesvolle kinderen opvoedden, het feit dat je ook als ouder fouten en missers mag complimenteren.

3. Stel grenzen

Heb je moeite met ‘nee’ zeggen? Oefen dan met het stellen van kleine grenzen. Neem jezelf bijvoorbeeld voor hoeveel tijd je in het weekend aan sociale- of familiegelegenheden wilt, en kunt, besteden. Of hoeveel tijd je aan een werktaak kwijt wilt zijn.

4. Focus op het proces, niet op perfectie

„Vooruitgang, doen, kleine stapjes, groei, oftewel het proces. Imperfecte inspanningen brengen je verder dan wanneer je wacht op het perfecte moment”, stelt Sauer-Zavala.

Volgens de psycholoog doorbreek je het patroon door te leren dat jouw eigenwaarde niet afhangt van perfectie of prestatie. Je bent goed genoeg, ook zonder perfectie. Je hoeft niet overal ‘ja’ op te zeggen om bevestiging en respect te krijgen. Je hoeft je niet steeds te bewijzen om serieus genomen te worden.

„De meest succesvolle, zelfverzekerde mensen zijn niet degenen die nooit fouten maken. Zij zijn degenen die doorgaan ondanks fouten”, aldus Sauer-Zavala.

Pesten steeds vaak langduriger en ernstiger: ‘Dringend actie nodig’

Wat doet geweld op tv met kinderen? Dit zegt nieuw onderzoek

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.

Reacties