Hoe maak je de ‘juiste’ keuze en is die er wel? ‘Eigenlijk zijn we sukkels als we kiezen’
:format(jpeg):background_color(fff)/https%3A%2F%2Fwww.metronieuws.nl%2Fwp-content%2Fuploads%2F2025%2F01%2Fdina-makhmutova-JK37hry-JAM-unsplash.jpg)
Van de grote levenskeuzes tot simpele, alledaagse beslissingen: meer keuzevrijheid klinkt als iets positiefs, maar vaak voelen we ons er alleen maar benauwder door. Vooral als je bang bent om de ‘verkeerde’ keuze te maken. Maar wat maakt een keuze eigenlijk goed of fout? Hoe beïnvloeden al die opties en keuzes je geluksgevoel?
En is het echt zo erg om de verkeerde afslag te nemen? Psycholoog Nienke Wijnants legt uit wat je kan helpen om te leren vertrouwen op je beslissingen, ook als de uitkomst onzeker is.
Hoe zorgen keuzes voor stress?
Wijnants deed jaren geleden wetenschappelijk onderzoek naar onder andere het maken van keuzes. „Keuzestress was toen nog geen bestaand woord”, vertelt ze. „Er was net een hele generatie groot geworden die dacht: hoe durf je te klagen, er is zoveel te kiezen in het leven. Ook psychologisch onderzoek in de jaren 90 toonde aan dat een keuze hebben altijd aantrekkelijker is dan voor een voldongen feit staan.”
Later bleek echter dat er een maximum zit op het aantal opties: „Een aantal opties is altijd prettiger dan geen keuze hebben, maar zodra de opties toenemen, raak je overweldigd”, legt de psycholoog uit. „Hoe meer opties je hebt, hoe meer je het idee hebt dat de juiste optie ertussen zit. Maar ook: hoe lastiger je alles kunt vergelijken en hoe groter de kans dat je verkeerd kiest.”
Goede en verkeerde keuzes: bestaat dat?
Een belangrijke misvatting, benadrukt Wijnants, is dat er zoiets bestaat als een goede en verkeerde keuze. „In de exacte wetenschap bestaan goede en foute antwoorden, maar op alle andere aspecten in het leven is dat niet zo zwartwit.”
Toch hebben we vaak de illusie dat de juiste optie ertussen zit, alsof het een wiskundige berekening is. Maar dat is nooit zo: „Bij het maken van een keuze zijn allerlei psychologische processen betrokken. Wat bij jou past, is afhankelijk van jouw behoeften, omstandigheden en de fase in je leven; je gevoel en intuïtie spelen sterk mee.”
Geanticipeerde spijt
Ook de angst voor spijt speelt volgens Wijnants een grote rol. „Waar je vroeger achteraf spijt had van een verkeerde keuze, hebben we tegenwoordig al ‘geanticipeerde spijt’: het vervelende gevoel dat je krijgt van het idee dat je de verkeerde keuze gaat maken. Dat zorgt van tevoren al voor een angstgevoel en kan verlammend werken.”
Er is geen garantie op goede keuzes
Maar een keuze maken, blijkt simpelweg enorm lastig te zijn. Uit onderzoek van psycholoog en nobelprijswinnaar Daniel Kahneman en zijn collega’s blijkt dat je geneigd bent om je keuzes te evalueren op basis van eerdere ervaringen.
„We denken daarbij terug aan hoe we ons vlak voor en na de keuze voelen, maar dat geeft een vertekend beeld”, vertelt de psycholoog. „We proberen slim te werk te gaan, maar dat doen we dus niet.” Dat maakt keuzes niet fout, maar het illustreert wel dat je geen garantie op succes hebt.
Hoe kun je beter omgaan met twijfel?
Omgaan met twijfel en het verminderen van keuzestress begint volgens Wijnants met het realistisch maken van je verwachtingen. „Verleg de vraag van: wat is de juiste keuze? naar: wat is een goede oplossing voor mij op dit moment in mijn leven? Maak een afweging tussen mogelijkheden die bij je passen. Daarbij kan een simpele lijst met voor- en nadelen al helpen. Vooral voor rationeel ingestelde mensen is dat een effectief hulpmiddel.”
Voor intuïtieve beslissers kan een muntje opgooien dienst doen. „Niet om het lot te laten beslissen, maar omdat het moment waarop de munt in de lucht zweeft duidelijk kan maken waar je op hoopt. Dat gevoel kun je gebruiken om een beslissing te nemen.”
Is angst een slechte raadgever?
Hoe zit dat met angst? Hoe voorkom je dat je voor de veilige optie gaat? Wijnants: „Als je weet dat de andere keuze je gelukkiger gaat maken, valt het zeker te zeggen dat angst een slechte raadgever is. Maar wat je ervaart als angst, kan ook zijn dat je intuïtie je vertelt dat die extravagante keuze niet bij je past. Angst kan ook heel helpend zijn.”
De juiste keuze bestaat niet
Wijnants’ belangrijkste advies is simpel: accepteer dat de perfecte keuze niet bestaat. „Geen enkele optie is ideaal, maar dat betekent niet dat je geen goede beslissing kunt nemen. Als je je van tevoren beseft dat overal voor- en nadelen aan zitten, helpt dat om milder naar jezelf en de keuze te kijken. De kunst is om niet te blijven hangen in wat je niet kunt kiezen, maar te focussen op wat wel kan.”
Ouders hebben toch voorkeur voor een kind en dit kind is vaak de grootste oogappel