Waarom trappen mensen nog steeds in catfish-verhalen? ‘Vanuit eenzaamheid geloof je sneller dat je met de échte Brad Pitt praat’
:format(jpeg):background_color(fff)/https%3A%2F%2Fwww.metronieuws.nl%2Fwp-content%2Fuploads%2F2025%2F01%2FANP-508814900.jpg)
Onlangs werd een 53-jarige Franse vrouw slachtoffer van een catfish-operatie. Ze werd via social media benaderd door iemand die zich voordeed als Brad Pitt en verloor uiteindelijk 830.000 euro aan deze oplichter. Overtuigd door AI-gegenereerde beelden en verhalen over urgente medische problemen, geloofde ze dat ze de echte Brad Pitt hielp.
Spraakmakend nieuws, maar met alle waarschuwingen en programma’s, zoals Catfish op MTV, die ons bewust maken van dit fenomeen, blijft de vraag: waarom trappen we hier nog steeds in?
We spreken met Rolf Zwaan, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
We willen een catfish graag geloven
„Aan de ene kant is het zo dat mensen vaak graag willen geloven dat hetgeen dat ze voorgeschoteld krijgen, waar is”, zegt Zwaan. „Dit verlangen maakt dat ze meegaan in het verhaal en het als waarheid aannemen. Zodra je emotioneel of op een andere manier, zoals financieel, in het verhaal hebt geïnvesteerd, wordt het moeilijker om ermee te stoppen. Het verhaal dat in je hoofd ontstaat, gaat een eigen leven leiden. Hierdoor geloof je onbewust verdere informatie die je ontvangt, zonder kritisch naar de situatie te kijken.”
Zwaan vervolgt: „In de psychologie noemen we dit confirmation bias: dit betekent dat je vooral op zoek gaat naar informatie die je verwachtingen bevestigt. Slecht gefabriceerde foto’s? Dat maakt niet uit. Je ziet alleen de details die je eigen gedachten ondersteunen. Je kijkt niet naar aanwijzingen die je idee zouden kunnen ontkrachten, maar juist naar alles wat jouw geloof versterkt.”
Vertrouwen en verbinding
„Een andere factor is het vertrouwen in bekendheden. Mensen denken vaak dat ze iemand kennen, vooral als het om een beroemdheid gaat”, legt Zwaan uit. „Er ontstaat een asymmetrie, ook wel een parasociale relatie genoemd: jij kent die persoon, maar die persoon kent jou helemaal niet. Door de constante zichtbaarheid van beroemdheden ontstaat een vals gevoel van een wederzijdse relatie. Je denkt dat diegene jou net zo goed kent als jij hem, terwijl dat absoluut niet het geval is.”
Maar dat is niet het enige. Zwaan benadrukt dat menselijke kwetsbaarheid en de behoefte aan verbinding een grote rol spelen. „Wanneer iemand zich eenzaam voelt of vanuit een zekere leegte handelt, bijvoorbeeld door sociale isolatie of een gebrek aan iemand die een spiegel voorhoudt, wordt de kans groter dat hij of zij in een catfish-verhaal trapt. Het gevoel dat iemand aandacht voor je heeft is verleidelijk.”
Hoe kunnen we onszelf beschermen tegen een catfish?
Hoewel er helaas nog steeds mensen zijn die opgelicht worden door deze catfish-praktijken, zijn er wel dingen die je kunt doen om jezelf te beschermen. Zwaan geeft drie belangrijke tips:
Wees kritisch
„Alles wat te mooi is om waar te zijn, is vaak ook echt te mooi om waar te zijn. Vraag jezelf af: hoe realistisch is deze situatie? Als je benaderd wordt door iemand die je niet kent en die persoon met een aanbod komt dat te positief lijkt, wees dan sceptisch.”
Deel geen persoonlijke informatie
„Wees voorzichtig met het delen van persoonlijke of financiële gegevens met mensen die je online ontmoet.”
Raadpleeg betrouwbare bronnen
„Zoek informatie op over wat je verteld wordt. Bijvoorbeeld: een operatie van iemand als Brad Pitt zou in het nieuws komen. Kun je niks over de persoon of de situatie in kwestie vinden? Dan wordt er waarschijnlijk een nepverhaal voorgeschoteld. Wees alert op rode vlaggen en blijf altijd realistisch.”
We delen massaal berichten op social media zonder eerst de inhoud te lezen, blijkt uit onderzoek