Hendriëlle de Groot Gezondheid 12 mei 2025, 14:10

Leestijd: 4 minuten

Hartmedicijnen bètablokkers populairder buiten het ziekenhuis

Ze zijn bedoeld voor mensen met hartproblemen, maar worden nu steeds vaker ingezet als redmiddel bij spanning en podiumvrees: bètablokkers winnen aan populariteit buiten de cardiologie.

Wat ooit een klassiek medicijn was voor patiënten met een hoge bloeddruk of hartritmestoornissen, lijkt zich langzaam te ontwikkelen tot een kalmerend middel voor het dagelijks leven. Cardioloog Aernout Somsen ziet de trend van dichtbij.

„Ik krijg als cardioloog steeds vaker te horen dat mensen, met name vanwege podiumvrees, incidenteel een bètablokker willen gebruiken”, vertelt Somsen aan Metro. „Omdat dat alle uitingen van stress vanuit het lichaam dempt.”

Wat zijn bètablokkers eigenlijk?

Bètablokkers, of bèta-adrenerge blokkers, remmen de werking van adrenaline. Dat betekent: minder hartkloppingen, minder zweten, minder trillen. Cardioloog Somsen: „Even heel basaal: als je adrenaline op een hoger niveau komt, dan gebeurt dat op alle levels. Je hartslag en bloeddruk verhoogt, je gaat bibberen, transpireren – een klassieke fight, flight of fright-reactie. Die stressreactoren worden getemperd door betablokkers. Bloeddruk en hartslag worden lager.”

In de cardiologie worden ze standaard voorgeschreven bij hartfalen, angina pectoris of hartritmestoornissen. Maar juist de lichamelijke stressremming maakt ze aantrekkelijk voor mensen die moeten presteren onder druk.

Waarom zijn ze ineens zo populair?

Hoewel bètablokkers geen nieuwe medicijnen zijn – ze bestaan al sinds de jaren zestig – raken zij steeds meer in zwang, buiten het medische domein. Online forums, studentenkringen en zelfs lifestylewebsites bespreken het gebruik van bètablokkers openlijk, vaak als ‘geheime tip’ om te kalmeren bij optredens of sollicitaties.

„Mensen gebruiken pillen om te concentreren, zoals Ritalin. Ze zijn meer geneigd naar pillen te grijpen”, merkt Somsen op. Dat sluit ook aan bij waar Metro eerder over schreef: stress, angst en depressie nemen toe in onze samenleving. Dit kan vervolgens zorgen voor een verhoogde hartslag. „Het is interessant om te zien dat het een actueel ding is.” Steeds vaker hoort hij van huisartsen en patiënten dat mensen bètablokkers willen gebruiken voor spannende momenten. „Er zijn mensen die spanning ervaren – ik reken mezelf daar ook bij – maar er zijn ook mensen die in een vicieuze cirkel terechtkomen. Trillen, zweten en dan zakt je zelfvertrouwen weg. Dan kunnen ze niet optimaal presteren.”

Nerveuze violisten

En juist dat wil men voorkomen. Somsen: „Het zorgt ervoor dat de uitingen, in de vorm van transpireren en trillen, worden gedempt. Je kunt je ook voorstellen dat dit doping is voor sporters, waarbij je optimaal moet presteren. Hetzelfde geldt voor musici. Bij violisten bijvoorbeeld, als ze nerveus zijn, uit zich dat door trilling van de hand, dus de strijkstok. Als je een bètablokker neemt, kun je voor een volle zaal optreden zonder dat het bibbert. Kraakhelder, je geheugen wordt niet aangetast.” Dat zorgt er dus voor dat het verleidelijk is voor artiesten om naar dit middel te grijpen.

Gebruik met verstand

Toch is voorzichtigheid belangrijk, waarschuwt de cardioloog. Zonder risico’s is het voorschrijven van deze hartmedicijnen namelijk niet. „Er zijn contra-indicaties voor zo’n medicijn. Oudere mensen kunnen geleidingsstoornissen hebben in het hart, die worden erger. Je moet bepaalde voorzorgsmaatregelen nemen. En bijwerkingen moeten mensen kunnen interpreteren. Daarom is mijn rol om ze goed te instrueren om dit goed te kunnen gebruiken.”

Incidenteel gebruik kan, zegt hij, maar langdurig gebruik vergt meer begeleiding. „Neem je een hoge dosis voor langere tijd, en stop je daar plots mee, dan krijg je een overkill aan adrenaline. Dan kun je hartslagen en nervositeit krijgen. Dat wil je voorkomen. Daarom moet je het altijd afbouwen als je het langer gebruikt.”

‘Het is symptoombestrijding’

Somsen benadrukt dat bètablokkers geen wondermiddel zijn. „Het heeft geen mentaal effect, in de zin dat het je onoverwinnelijk maakt. Je blijft kraakhelder, maar de fight-flight-reactie wordt geblokkeerd. Het is echt symptoombestrijding.” Andere middelen, zoals psychofarmaca (psychiatrische pillen, zoals tranquilizers, red.), zijn volgens hem veel effectiever bij angststoornissen. „Ik geef zelf onderwijs aan psychiaters in opleiding, en dan nemen we dit soort cardiovasculaire medicatie door. Zij schrijven zelf vaker andere middelen voor.”

Artsen als poortwachters

Toch ziet hij geen groot gevaar in deze trend, zolang het via de juiste kanalen loopt. „Ze zijn op recept verkrijgbaar, dat stelt gerust. Artsen kunnen dat wel of niet toekennen, goed advies geven, waarschuwingen geven. Dat het daar geschikt voor is. Zolang het medisch gecontroleerd wordt, kan het.” Zelf overlegt hij bij twijfel met huisartsen of psychiaters: „Maar vaak kan ik dat zelf beslissen.”

Medische wereld moet zich uitspreken

Tegelijk ziet hij een verantwoordelijkheid voor de medische wereld om duidelijke richtlijnen te formuleren. „Het is altijd goed om een statement te hebben vanuit de medische wereld. Dat we de indicatiestelling en screening afspreken, de verschillende bètablokkers, waarschuwingen. Dat zal helpen.”

Want hoewel bètablokkers in 99 procent van de gevallen nog steeds worden voorgeschreven voor hartziekten – „een ontzettend goed medicijn voor veel hartpatiënten” – verwacht Somsen dat het gebruik buiten die groep zal blijven toenemen. „Ze zijn er in overvloed, het is een ouderwets medicijn. Maar wel eentje waar je zorgvuldig mee om moet gaan.”

Botox bij migraine: dé oplossing of te mooi om waar te zijn?

‘Wierook even schadelijk als sigaret’

Reacties