Erik Jonk Duurzaamheid 16 sep 2020, 17:39

Leestijd: 11 minuten

Kiki geeft alles voor mens en planeet: ‘Zwerfafval groot probleem’

Zaterdag is het World Cleanup Day en wordt wereldwijd stilgestaan bij het steeds groter wordende probleem van zwerfafval. Metro sprak mensen bij wie afval als rode draad door het leven loopt. Aflevering 2: studente Kiki Schollaardt. Haar passie voor een duurzame wereld gaat nog veel verder dan alleen die strijd tegen zwerfafval.

Op World Cleanup Day gaan zaterdag de handen wereldwijd (180 landen) uit de mouwen voor een grote schoonmaakbeurt voor onze planeet. Alleen in Nederland zijn op dit moment al bijna 1500 plekken voor een flinke opruimactie aangemeld. Gistermorgen stond de teller nog op 16.199 deelnemers, 24 uur later zijn het er al 34.905. Geen tijd, maar sta je open voor tips (van Kiki)? Die vind je onderaan het artikel.

Kiki

Kiki Schollaardt (23) uit Leiden kan er zaterdag niet bij zijn, maar draagt World Cleanup Day een (zeer) warm hart toe. Zij gaat door het leven met het motto duurzaamheid voor mensen en onze planeet en dat geldt voor Kiki 365 dagen per jaar. Bij de studente Future Planet Studies (Universiteit van Amsterdam, minor Gender and Sexuality) gaat het om meer dan zwerfafval, hoe belangrijk zij de aanpak ervan ook vindt. Voor haar gaat het om zowel het opstaan voor sociale rechtvaardigheid voor alle mensen, als het beschermen van de aarde tegen de klimaatcrisis. Samengenomen noemt zij dit ‘intersectioneel milieuactivisme’, een manier waarop wordt blootgelegd dat onrechtvaardigheden tegen minderheidsgroepen en de aarde sterk met elkaar verbonden zijn. Kiki spreekt zich erover uit op haar Instagramaccount, gaat de straat op als het moet en gaat graag over duurzaamheid met anderen in gesprek. Zo ook met Metro.

Samen een doel hebben: minder zwerfafval

Het is de tropische Prinsjesdag als ze in het Huigpark in Leiden op een bankje zit. „Ik ben dit jaar nog niet op de campus in Amsterdam geweest, want de colleges zijn nog steeds online.” Ze mist het contact, omdat ze haar minor volgt met studenten van over de hele wereld. „Ze komen van Californië tot Thailand, daarom is het extra jammer dat we door het online studeren geen goed contact kunnen leggen. Het gevoel van saamhorigheid is dan minder. Aan World Cleanup Day is ook dat juist zo leuk, dat je samen het zelfde doel hebt: de wereld in één dag wat schoner maken.”

Op het eerste oog ziet het parkje er keurig opgeruimd uit. Dan wijst Kiki naar de grond voor het bankje. Duidelijk: meer dan tien sigarettenfilters binnen een vierkante meter. „In die filters zit dus plastic hè?” Soms houdt ze zelf een spontane opruimactie op het strand, maar ze heeft nog niet meegedaan aan World Cleanup Day. „De gedachte van deze actie vind ik heel mooi, maar bij mij gaat het niet om één dag. Ik ben er elke dag mee bezig. Door mijn studie en door mijn interesse in duurzaamheid. Ik pik alleen echt niet elke dag afval van straat… behalve als het recht voor m’n voeten ligt.” Zwerfafval stoort haar. „Zeker. Vooral zo vlak bij het water, dan weet je bijna zeker dat het in de oceaan beland.”

Hier zie je Kiki tijdens een opruimactie, in de week dat het coronavirus het leven zou gaan beheersen:

https://www.instagram.com/p/B9oUIo-ARYZ/?utm_source=ig_web_copy_link

Duurzaamheid kun je niet aan iedereen opleggen

„Wie weet ben ik er bij de volgende World Cleanup Day wel bij”, zegt Kiki. „Ik vind het leuk om mensen te leren kennen die er ook mee bezig zijn. Echter, als we echt een verschil willen maken in de klimaatcrisis waarin we zitten, dan moeten we – naast dit mooie initiatief – grote stappen maken. Ik vind wel dat je als je met duurzaamheid bezig bent zoals ik, je de privileges die je hebt moet erkennen en het moet snappen dat we niet van iedereen hetzelfde kunnen vragen. Ik ben in de gelegenheid om brood, fruit en groente in losse stuks in de supermarkt in zelf meegebrachte katoenen zakjes te kopen in plaats van in plastic en heb het privilege dat ik hier tijd en geld voor heb. Maar niet iedereen heeft de mogelijkheid, geld of tijd om over duurzame opties na te denken en deze door te voeren in hun leefstijl. Duurzaamheid kun je dus niet zomaar aan iedereen opleggen. Als je het privilege hebt om er wel mee bezig zijn, dan zou men er goed aan doen om niet alleen thuis met duurzaamheid bezig te zijn, maar het ook mee te nemen naar werk en het te integreren in het bedrijf waar je werkt. Want juist daar kunnen grote stappen worden gemaakt voor een duurzamere wereld.”

Lees ook aflevering 1 uit deze serie: De Afvalbutlers prikken en prikkelen erop los: ‘Mensen verzinnen allerlei smoesjes’

Meer dan alleen zwerfafval opruimen

World Cleanup Day is een samenwerking tussen de Plastic Soup Foundation en Nederland Schoon. Naast het dagje opruimen van zwerfafval bestaat er na zaterdag een tweede doel. Inzichtelijk maken wat er allemaal in de natuur en op straat is gevonden (deelnemers kunnen de informatie invoeren in een app) en die kennis inzetten bij het vinden van structurele oplossingen. Kiki vindt juist dát een goede zaak: „Het gaat om oplossingen. Door mijn studie ben ik er zelf ook in getraind om in oplossingen te denken en vaak zijn er ook al veel oplossingen voor problemen. Alleen het ‘er doorheen te krijgen’ bij de politiek van deze oplossingen blijft het grootste struikelblok. Ik was blij toen ik zag dat Nederland wegwerpplastic af gaat schaffen komend jaar, dat soort stappen zijn echt hard nodig.” Ze wijst nog eens op de sigarettenfilters: „Veel mensen weten niet dat er microplastics in zitten en gooien ze op straat. Maar die filters breken af en belanden als microplastics in ons water, de bodem en zelfs in de lucht die we inademen. Het vervuilt enorm. Al het plastic wat er ooit gemaakt is bestaat over duizend jaar nog, al is het dan waarschijnlijk in de vorm van microplastics.”

Kiki is zoveel met duurzaamheid en onderwerpen die zij belangrijk vindt bezig, dat je je kunt afvragen of het af en toe niet te druk is in haar hoofd. Ze lacht. „Dat laatste zeker. Ik realiseer me soms dat ik niet alles in m’n eentje kan oplossen en dan vraag ik me af wat ik toch moet doen. Ik heb wel eens gehad dat ik er even geen zin meer in had. Maar dat het je even te veel kan worden, lijkt me normaal in zo’n crisis. Ik probeer over het algemeen positief te blijven, ga graag in gesprek en deel duurzame weetjes en inzichten op Instagram. Dan merk ik dat mensen veel dingen gewoon niet weten. Vanmorgen nog, bijvoorbeeld, begon een huisgenoot over het neerzetten van een kerstboom dit jaar. Dan kan ik met een vriendin uitleggen dat dat helemaal niet duurzaam is. Bij het kweken ervan komen veel pesticiden kijken en dat verontreinigt de grond. Bovendien duurt het zo’n tien jaar om een kerstboom te laten groeien, dan hak je hem om en heb je maar een paar weekjes om ervan te genieten. Daarna wordt de boom vaak verbrand, wat óók weer slecht is voor het milieu.”

Massaproductie en vraag naar spullen

Kiki’s gedrevenheid voor een duurzame wereld begon op de middelbare school. Ooit was ze nog een vleesliefhebber, inmiddels eet zij veganistisch. „Ik maakte een profielwerkstuk over hoe de eetgewoonte van de Nederlander is veranderd tussen 1945 en nu. Bij mij ging het van geen vlees, naar ook geen vis in kleine stapjes en daarna besloot ik dat ik ook geen andere dierlijke producten meer wilde eten. Ik maakte het werkstuk omdat ik niet begreep waarom we waren gaan eten wat we nu eten, vooral met het oog op de gestegen hoeveelheid vlees. Ik kwam er toen achter dat er niet alleen een veel grotere vleesproductie was gekomen na de Tweede Wereldoorlog, maar massaproductie in het algemeen. Plastics van aardolie waren er bijvoorbeeld volgens mij al in de jaren twintig, maar na de Tweede Wereldoorlog werd het pas geproduceerd op grote schaal. Die massaproductie, de economische groei in de jaren ’60 en daarmee de vraag van mensen naar spullen, is uitgegroeid tot het hardcore kapitalisme wat we nu kennen. Daar ging het mis.”

Zwerfafval uit de wereld te krijgen?

Kiki ziet gelukkig goede dingen om zich heen. „Dat neemt niet weg dat ik me zorgen maak, we hebben grote problemen. World Cleanup Day is één dag. Dat met de resultaten een onderzoek gestart wordt, dat is heel goed. Maar het probleem van zwerfafval helemaal uit de wereld krijgen tijdens mijn leven, nee, helaas gaat dat niet gebeuren. Ik zou iets positievers willen vertellen, maar dat wordt ‘m niet. Al het plastic dat wij ooit hebben geproduceerd is er over duizend jaar nog, dus het afvalprobleem blijft voorlopig nog een uitdaging. Wat je nu kunt doen is véél minder plastic produceren. Kijk, in het ziekenhuis worden plastics gebruikt om mensen in leven te houden, met dat plastic worden levens gered. Maar single-use plastic flesjes en al dat plastic speelgoed et cetera, dat hebben wij thuis niet nodig. Daar zijn alternatieven voor. We zijn het alleen gewend om bepaalde spullen te gebruiken, het is gemakzucht. Dat mensen verandering iets engs vinden, daar moeten we vanaf. Het is tijd.”

Zwerfafval behoort tot de grootste problemen

Is zwerfafval en plastic in het bijzonder wat Kiki betreft het allergrootste probleem? Ze denkt heel even na. „Ja, denk het wel. Vooral dus wegwerpplastic, dat elke dag in de afvalbelt terecht komt, is zorgelijk. Maar voedselverspilling en dus voedselafval is ook een heel groot probleem. Als we het voedselverspilling-probleem op een juiste manier op zouden kunnen lossen bijvoorbeeld, zou er in feite genoeg eten zijn voor iedereen. Oh, en batterijen, chemicaliën, smartphones en computers waar je niets meer mee kunt… eigenlijk is het al het afval dat we produceren gewoon een probleem.”

Benieuwd welke merken vorig jaar het meeste zijn gevonden tijdens World Cleanup Day? Of welke specifieke items? Je ziet het in deze infographic. 📊 Ga jij de 19e ook zwerfafval opruimen? Registreer je ‘vangst’ dan met de Litterati-app. Lees hier meer 👉 https://t.co/ah5FEObQVK pic.twitter.com/KRnmfT93m6

— Plastic Soup Foundation (@plasticsoupfoun) September 15, 2020

Wie de gedrevenheid van Kiki’s jonge generatie ziet, kan hoopvol gestemd zijn. Ze gaan veelvuldig met spandoeken de straat op om aandacht te vragen voor het milieu, om maar wat te noemen. Kiki vindt dat een mooi gegeven, maar heeft er ook een groot vraagteken bij: „Het wordt ons als het ware opgedrongen. Het is niet dat we een keuze hebben, want het is nu of nooit. Straks is het te laat en gaan we nooit meer een goed leefbare wereld krijgen voor toekomstige generaties.” Dat er allemaal wereldleiders van 70 jaar oud zijn, vindt ze wat dat betreft maar scheef. „Precies, wij moeten het wel doen, maar hebben ondertussen niets voor het zeggen. Waar ik mij vooral aan stoor is wanneer oudere generaties zeggen: Het gaat om jullie toekomst, júllie moeten het doen. Dan denk ik: waarom moet mìjn generatie de door júllie gemaakte problemen oplossen? Jullie leven toch ook nog op deze aarde? Jullie kunnen toch ook nog doen wat jullie kunnen om deze wereld een stukje beter achter te laten? ”

Laten we zeggen, te beginnen zaterdag op World Cleanup Day. Hier zie je de aftermovie van vorig jaar:

Duurzame tips van Kiki

Mocht je na zaterdag denken ‘ik wil wat duurzamer door het leven gaan’… daarvoor heeft Kiki een aantal eenvoudige tips.

• „Als je een bankrekening hebt, stap over naar een duurzame bank waarvan zeker is dat zij niet investeren in hele slechte dingen die de planeet kapot maken. Dat geeft een fijn gevoel. In Nederland zijn twee duurzame banken, ASN en Triodos.”
• „Gebruik altijd zo’n re-usable bottle, een fles die je kunt hergebruiken.”
• „Neem katoenen zakjes mee naar de supermarkt voor brood, groente en fruit en een herbruikbare tas voor alle boodschappen.”
• „Vermijd schoonheidsproducten met plastics. Denk aan een shampoo- en conditionerbar zonder verpakking. Zelf heb ik ook een Bamboe-tandenborstel.”
• „Gebruik een EcoEgg of wasschillen in plaats van wasmiddel (wat meestal in plastic verpakt is).”
• „Gebruik de menstruatiecup of menstruatieondergoed in plaats van tampons of maandverband.”

Tien maal de ‘R’

En dan bestaan er, zo tipt Kiki, nog de tien ‘R’s of waste reduction’, een leidraad van tien punten om tot minder afval te komen. Belangrijk om te beseffen dat recyclen van spullen ook niet de meest duurzame optie is. Er kunnen nog veel meer andere stappen gemaakt worden om de levensduur van een product te verlengen voordat het gerecycled hoeft te worden.

• Refuse: weigeren/voorkomen van gebruik
• Reduce: verminderen van gebruik
• Redesign: circulair herontwerpen
• Re-use: product hergebruiken (2de hands)
• Repair: onderhoud en reparatie
• Refurbish: product opknappen
• Remanufacture: nieuw product van iets 2de hands maken
• Re-purpose: hergebruik van een product voor ander doeleinde
• Recycle: verwerking en hergebruik van materialen
• Recover: energie terugwinning
Milieucentraal heeft daar op de website van de organisatie veel informatie over.