Cassandra Oostrom Lifestyle 8 jun 2025, 14:17

Leestijd: 2 minuten

Waarom geloven mensen in complottheorieën? Psycholoog legt het uit

Steeds vaker hoor je complottheorieën voorbijkomen, van geheime samenzweringen tot onwaarschijnlijke verklaringen voor grote gebeurtenissen. Maar waarom grijpen zoveel mensen naar dit soort verhalen? 

Volgens een groot onderzoek van psycholoog Matthew Facciani komen complottheorieën voort uit diepere psychologische behoeften.

Honderden studies over complottheorieën

Facciani analyseerde 279 studies over complottheorieën en concludeert op Psychology Today dat deze overtuigingen voortkomen uit drie belangrijke motieven:

1. Epistemische motieven: de behoefte om de wereld te begrijpen

Wanneer mensen zich onzeker of verward voelen door ingewikkelde gebeurtenissen, zoeken ze naar simpele verklaringen. Complottheorieën bieden dan een schijnbare ‘verborgen waarheid’ die overzicht en zekerheid geeft, ook al klopt het niet. Mensen die weinig vertrouwen hebben in officiële bronnen, zijn extra vatbaar.

2. Existentiële motieven: behoefte aan controle en veiligheid

In tijden van stress of crisis willen mensen grip houden op hun omgeving. Complottheorieën bieden een manier om het gevoel van machteloosheid te verminderen, door bijvoorbeeld iemand de schuld te geven. Dit geeft psychologische bescherming en maakt het leven voorspelbaarder.

3. Sociale motieven: erbij horen en jezelf goed voelen

Complottheorieën kunnen ook een groepsgevoel creëren. Mensen voelen zich dan speciaal of ‘uitverkoren’ omdat zij ‘de waarheid’ kennen. Vooral wie zich buitengesloten voelt of anderen wantrouwt, grijpt vaker naar deze verhalen. Dit versterkt de onderlinge band binnen de groep en bevestigt hun overtuigingen.

Gevolgen en oplossingen

Hoewel complottheorieën psychologische troost bieden, kunnen ze ook leiden tot wantrouwen, verdeeldheid en het verspreiden van verkeerde informatie. Het draait vooral om het gevoel van onzekerheid, machteloosheid en sociale uitsluiting, zelfs als iemand het objectief gezien goed heeft.

Facciani benadrukt dat begrijpen waarom mensen deze theorieën geloven essentieel is om beter te kunnen reageren. Bijvoorbeeld met meer begrip, educatie of het aanpakken van de onderliggende problemen.

Financiële fout: ‘Ik liet mijn kind (4) spelletjes spelen op mijn telefoon: twee uur later was ik 300 euro armer’

Mama gaat op date: ‘Ik wilde romantiek, maar kreeg een spoedcursus Star Wars kijken’

Reacties