Oorlog bestaat omdat narcisme bestaat

Een ongemakkelijke waarheid over macht, leiderschap en waarom de wereld steeds opnieuw in brand vliegt.

Iedere keer dat er ergens een oorlog uitbreekt, buitelen de analyses over elkaar heen. Was het geopolitiek? Was het religie? Was het economische ongelijkheid? En natuurlijk, dat zijn allemaal factoren die meespelen. Maar zelden durven we de échte vraag te stellen: wie beslist er eigenlijk om een oorlog te beginnen? En wat voor mens is dat?

Mijn overtuiging is helder en ik weet dat die ongemakkelijk is: oorlog ontstaat niet omdat mensen oorlog willen. Oorlog ontstaat omdat narcisten macht krijgen.

De meeste mensen – jij, ik, onze vrienden – willen geen oorlog. Sterker nog: we willen rust, liefde, zekerheid. Een normaal leven. We willen samen zijn, bouwen, lachen, betekenis geven. Maar kijk naar de wereldleiders die oorlog voeren, die onderdrukken, die hun volk opofferen voor een groter ‘doel’ – dat doel is zelden meer dan hun eigen ego.

Narcisme en psychopathie

Het echte kwaad in de wereld? Dat zit niet alleen in ideologieën, maar in persoonlijkheidsstructuren. Narcisme. En in sommige gevallen: psychopathie.

Denk er even over na. Wie kiest er vrijwillig voor om jarenlang te klimmen naar de top van een politieke machtspiramide, wetende dat je constant onder druk staat, voortdurend beoordeeld wordt en dat elk foutje je kop kan kosten? Dat doe je niet zomaar. Dat doe je niet voor het ‘algemeen belang’. Daar is een sterke innerlijke motor voor nodig: een diepe overtuiging dat jij degene bent die het beter weet dan de rest. Dat jij de leiding móét hebben.

Dat is op zichzelf al een narcistische gedachte. Maar het gaat verder. Narcisten willen bewonderd worden. Ze willen controle. Ze haten het om ongelijk te krijgen. En ze kunnen niet tegen gezichtsverlies.
Combineer dat met militaire macht en geopolitieke invloed – en je hebt de perfecte voedingsbodem voor conflict.

Je ziet het door de hele geschiedenis heen. Van Napoleon tot Hitler, van Stalin tot Poetin. Oorlogen worden niet gestart door volkeren, maar door leiders. En die leiders zijn zelden empathische bruggenbouwers. Ze zijn eerder grootdenkers met een fragiel ego, verslaafd aan controle, respect en – uiteindelijk – onsterfelijkheid in de geschiedenisboeken.

Domineren

Voor hen is oorlog geen tragedie.
Het is een kans.
Een kans om te domineren. Om vijanden te vernietigen. Om macht te herpakken. Om te laten zien wie de baas is.
Een kans om zichzelf als redder van het vaderland te presenteren.

Daarom geloof ik dat we het debat over oorlog te oppervlakkig voeren als we alleen kijken naar systemen of externe factoren. Als we niet durven kijken naar de psyche van de machthebbers zelf, blijven we aan de oppervlakte krabben terwijl de echte bom al lang tikt.

We moeten durven zeggen: macht trekt narcisten aan. En narcisme, op grote schaal, leidt onvermijdelijk tot conflict.

Betekent dit dat iedereen met macht slecht is? Natuurlijk niet. Er zijn leiders die hun positie inzetten voor vrede, rechtvaardigheid en welzijn. Denk aan Nelson Mandela of Jacinda Ardern. Maar dit zijn uitzonderingen. Niet omdat er te weinig goede mensen zijn, maar omdat goede mensen vaak helemaal geen macht willen.

Zelden aan de top

Ze twijfelen. Ze luisteren. Ze relativeren zichzelf. Ze willen niet op een podium staan, maar in verbinding blijven. En precies daarom komen ze zelden aan de top – die top wordt gevuld door mensen die geloven dat ze daar thuishoren. Mensen die zich gekrenkt voelen als ze tegengesproken worden. Die hun gelijk koste wat het kost willen doorduwen. En dat is een gevaarlijk type mens.

Als we écht vrede willen, moeten we daarom anders kijken naar leiderschap. Niet de hardste schreeuwers belonen. Niet de zelfverzekerden blind volgen. Maar ruimte maken voor twijfel, empathie en menselijke bescheidenheid.

Want waar narcisme regeert, komt vroeg of laat de oorlog.
En dat weten we eigenlijk al heel lang. We durven het alleen niet hardop te zeggen.

Reacties