De Joodse pianiste

Ik lees momenteel een boek over de beroemde Joodse Alice Herz-Sommer (Praag, 26 november 1903 – Londen, 23 februari 2014). Ze overleefde de Holocaust dankzij haar piano-optredens in een concentratiekamp. Haar levensverhaal De pianiste van Theresienstadt is geschreven door Caroline Stoessinger.

In haar jeugd kwam Alice veelvuldig in contact met de Joodse schrijver Franz Kafka. Toen de oorlog begon, was de Tsjechische Alice in Europa aan het doorbreken als een nieuw aanstormend talent. Ze werd een muzikaal wonder genoemd.

Maar in 1943 werd ze samen met haar man Leopold en hun 6-jarige zoontje gedeporteerd naar het concentratiekamp Theresienstadt. Haar man overleed een jaar later in kamp Dachau.

Na het einde van de Hitler-terreur vestigde Alice zich in 1946 in Israël. Als virtuoos pianiste maakte ze ook daar veel furore en gaf er muziekles. In 1986 verhuisde ze naar Londen. Haar zoon overleed daar in 2001. In 2012 verscheen dus De pianiste van Theresienstadt, waarin zij haar levensverhaal uiteenzette. Ze was toen 108 jaar en op dat moment de oudste Holocaust-overlevende.

Goed en kwaad

In het culturele salon dat haar ouders runden sprak de jonge Alice ooit met de psycho-analist Sigmund Freud over het goede en het kwade dat in elke mensenziel schuilt.

Ik heb echter nooit begrepen waarom een beschaafd mens een ander volk zo kan haten. En ik snap nog minder waarom er als gevolg daarvan zulke wreedheden tegenover andere rassen plaatsvinden. Al jaren tob ik er over, maar ik heb geen afdoend antwoord gevonden.

Onlangs werd ik ’s nachts gewekt door pianomuziek van mijn nieuwe buren in het appartement pal boven mij. Ze brachten vorige week met de ladderlift hun meubelen over naar de zestiende etage. Deze mensen waren van vreemde origine. Ik zag ook hoe zij uiterst voorzichtig een mooie vleugelpiano naar binnen trokken.

Ach ja, enkele nachten later hoorde ik alweer die pianomuziek. Ik ontwaakte uit een diepe slaap. Ik hoorde ook hun opgewonden stemmen en dus stond ik lichtjes geïrriteerd op voor een kop koffie. En zondagnacht weer hetzelfde liedje. Ik probeerde verder te slapen, tevergeefs. Ik verhief mijn stem: „Hey, kan het wat stiller?”

Van mezelf schrikken

En nu ben ik alweer twee uren geleden wakker geschoten. Jawel, ik hoorde ik the piano-man again. Ik riep nu wat luider richting plafond: „Keer terug naar jullie land of ik…!”

Ik schrok van mezelf. En plots had ik het antwoord op mijn jarenlang gepeins over hoe xenofobie ontstaat. Ik besluit dan ook om zoveel mogelijk van de nachtelijke pianoconcerten te genieten zoals destijds de Duitse kampbewakers dat deden bij de vele optredens van Alice. Bovendien speelde zij daar vele sonates van Beethoven en meerdere keren de etudes van Chopin. Dat is mijn favoriete klassieke muziek. Jawel, mevrouw Herz was de strijdvaardige pianiste van Theresienstadt.

En mijn slaaptekort, die haal ik wel in met een middagdutje.

Reacties