Arbeidsethos

Er lijkt een oude aap uit de mouw te komen. Want de lijst van cruciale COVID-19 beroepen zorgt voor bedenkingen over andere banen. Op de radio spreekt Pieter Derks over ‘zinloze Nederlanders’, waarbij hij het koningshuis niet onaangeroerd laat. Velen vrezen dat ze binnenkort geen brood meer op de plank hebben. En dat heeft niets te maken met gretige hamsteraars in de supermarkt. Wellicht hoeft het grootste gedeelte van de banen niet terug te komen, maar een beetje financiële zekerheid zou fijn zijn.

Die aap hing al langer in de lucht. Ook in quarantaineloze tijden kan je volgens David Graeber spreken over bullshitbanen. Werk waarvan de uitvoerder stiekem toegeeft dat het zinloos is, maar zich verplicht voelt te doen alsof het iets voorstelt. Deze banen ontstaan vanuit het idee dat je altijd moet werken voor je geld en maatschappelijke bijdrage. Dus ook als er minder gewerkt hoeft te worden. Daarom is het niet gek dat mensen bang zijn voor automatisering en robotisering. Een geschenk om minder of zinvoller te werken verandert zo in een gevaar voor levensonderhoud.

Nu wordt er veel gepuzzeld in het potjesmanagement om beurzen, bedrijven en banen in stand te houden. Ondertussen is er 200 miljard in de Europese economie gepompt. Het bedrijfsleven hoefde zich daarvoor niet massaal te verzamelen op een grasveld – heel verstandig. Als het zich zo als inkomen verspreidt is dat mooi, maar het blijft een compensatie voor het heilige betaalde werk. Is het niet tijd voor het efficiëntere en bijtijdse basisinkomen? Daarmee worden basale geldzorgen bijna net zo overbodig als de bullshitbanen zelf.

Misschien slaat het aan. Want de coronacrisis rekent af met het grootste vooroordeel over het basisinkomen: dat men maar thuis TV zou kijken. Na één weekje quarantaine is het al overduidelijk dat mensen niet graag thuiszitten. We zien de drang om prosociaal te ondernemen. Een natuurlijk arbeidsethos om bij te dragen, verre van opgedrongen door betalingscontracten.

Er zit een wereld van verschil tussen 40 uur per week "werken om te werken" en fulltime bankhangen. Een reële wereld, zou je kunnen zeggen. Het is triest dat er een dodelijk virus aan te pas moet komen om het goede van de mens in te zien. Maar het zijn de lichtpuntjes om te koesteren. De ontroerende eye openers. Godzijdank valt het woord "saamhorigheid" steeds vaker. Dat geeft de burger moed. En hopelijk borduurt het beleid daarop voort.