Chernobyl, de serie

Wie de kernramp van Tsjernobyl in 1986 heeft meegemaakt herinnert zich de angst, die de wereld maandenlang in zijn greep hield. De productie van kernenergie was potentieel erg gevaarlijk. Als er iets fout ging, kon er een kernreactie ontstaan die vergelijkbaar was met het ontploffen van meerdere grote atoombommen. Kon een kerncentrale zo goed beveiligd worden dat een ramp te allen tijde te voorkomen was? Tsjernobyl bewees het tegendeel.

Nog steeds is niet volledig bekend, hoe deze kernramp kon gebeuren en welke effecten de straling op het leven van mensen, dieren en planten heeft gehad (en nog steeds heeft). De HBO-miniserie Chernobyl doet een beklemmende poging om de gebeurtenissen te reconstrueren. Het is een indrukwekkend verhaal over kortzichtigheid, machtsvertoon en onkunde, maar ook over zelfopoffering, heldenmoed en integriteit. We maken de paniek mee in de controlekamer, de moed van de hulpverleners, de arrogantie van het Kremlin en de afloop in de rechtszaal, waar schuldigen worden aangewezen en veroordeeld.

De serie, te zien via Ziggo, toont aan, dat het gevaar niet zozeer schuilt in de straling, maar in het wegmoffelen, glashard ontkennen en verdraaien van feiten om gezichtsverlies van autoriteiten en paniek onder de bevolking te voorkomen. Dat deze ramp niet is uitgegroeid tot een catastrofe op wereldschaal is in dit scenario alleen maar te danken aan de moed van enkelen, die hun eigen leven en dat van honderden anderen opofferden om de gevolgen van het drama nog enigszins te beperken.

Mijn neefje, geboren na 1986, heeft Chernobyl ook gezien. Hij verbaasde zich erover, dat ik nog steeds beducht ben voor de desastreuze gevolgen van het ontploffen van een kernreactor. ‘Dat zal tegenwoordig echt niet meer gebeuren,’ is zijn overtuiging.
Inderdaad, de techniek om kerncentrales te beveiligen is enorm verbeterd. Het is, tegen hoge kosten, mogelijk om betrouwbaar kernenergie op te wekken. En als we het klimaat niet nog verder willen aantasten, is kernenergie broodnodig. Toch hou ik mijn hart vast. Opportunistisch wegkijken en onvoorstelbare domheid, zoals getoond in de serie, kwamen niet alleen in de Sovjet-Unie voor. Bewuste misleiding (‘fakenieuws’) en het monddood maken van deskundigen zijn van alle tijden en plaatsen. Je hoeft niet veel fantasie te hebben om de dreiging te zien van de combinatie van schaamteloos machtsmisbruik en een ontsporende kernreactie. En mocht je fantasie toch tekortschieten, kijk dan naar Chernobyl.