Julia Osendarp Buitenland 2 mei 2025, 13:56

Leestijd: 5 minuten

Israël krijgt toegang tot Europese data burgers: ‘Risico op massasurveillance’

Israël heeft toegang tot allerlei gegevens en data van Europese, en dus ook Nederlandse burgers. Kennelijk is het onze eigen Europese Commissie die daar akkoord voor geeft, ondanks het risico op massasurveillance van Europese burgers. 

De oorlog tussen Israël en Gaza siddert voort. Met inmiddels tal van onschuldige slachtoffers die vielen. Over dat conflict lopen de standpunten uiteen en ja, dat zet de boel op scherp.

Europese Commissie geeft Israël Europese data

Follow the Money somt op hoe Israël blijft bombarderen op Gaza, humanitaire hulp tegenhoudt, journalisten en hulpverleners vermoordt en de Westelijke Jordaanoever illegaal bezet.

Tegelijkertijd heeft Israël toegang tot tal van Europese persoonsgegevens van de burgers. Hoe dat kan? De Europese Commissie verleent Israël die toegang.

In strijd met privacywet

Dat is in strijd met Europese wetgeving. In de Europese privacywet, de AVG, staat dat dat bedrijven geen persoonsgegevens, zoals NAW-gegevens, foto’s, locatie of IP-adressen, mogen delen met landen waar deze gegevens niet worden beschermd.

Hoewel de Europese Commissie inmiddels vaststelt dat Israël wel aan die normen voldoet, hebben NGO’s, Europarlementariërs en privacy-experts kritiek.

Israëlische techbedrijven hebben toegang tot EU-data

Ondanks dat Israëlische regering van Benjamin Netanyahu de regels van een rechtstaat niet zo nauw neemt, houdt de Europese Commissie voet bij stuk en blijft het Israël als veilige bestemming voor Europese data beschouwen, aldus FTM.

Maar hoe komt Israël aan die Europese data? Dat blijkt afkomstig te zijn van allerlei apps die wij ook hier in Europa gebruiken. In het zogenoemde Israëlische Silicon Wadi stationeren grote techbedrijven die een belangrijke rol hebben in de economie, waaronder ook internationale techbedrijven als Alphabet (Google), Amazon, IBM en Meta (Facebook). Allemaal bedrijven die data verzamelen. Zo is bijvoorbeeld de app Facetune, DNA-tester Myheritage of navigatie-apps als Waze of Moovit verweven met makers vanuit Israëlische hoek. Ook gegevens van websitebouwer Wix.com, opslag in Allcloud en AppsFlyer belanden in Israël.

Israël heeft ‘veilige status’ ondanks conflictsituatie

FTM onderzocht het privacybeleid van dit soort apps en hun omgang met data. Bijvoorbeeld de biometrische gegevens van een gezicht als je een foto bewerkt in een app als Facetune. En je raadt het al: gegevens van de bovengenoemde apps uit Europa mogen naar Israël toe of de richtlijnen zijn daar vaag over.

Het is aan de Europese Commissie om te controleren of landen aan databescherming volgens Europese normen voldoen. Onder meer de kwaliteit van de rechtsstaat, de mensenrechtensituatie en het risico op massasurveillance worden daarin meegewogen. Voldoet een land buiten de EU aan de criteria, dan kan het een ‘veilige status’ krijgen. Bedrijven mogen dan zonder verdere toestemming of maatregelen persoonsgegevens naar dat land overdragen.

Kritiek en zorgen

Hoewel Israël dus de ‘veilige status’ heeft, is lang niet iedereen het daarmee eens. Critici zijn bang dat de data voor verkeerde doeleinden wordt gebruikt, zoals mensenrechtenschending van Palestijnen en Europese activisten observeren. Daarnaast wijzen ze erop dat de regering-Netanyahu de rechtsstaat gaandeweg afbreekt, aldus FTM.

Zo klinken er veelvuldig zorgen over de toegang van Israëlische veiligheidsdiensten tot Europese data.

Liesbeth Holterman, strategisch adviseur bij Cyberveilig Nederland en voormalig inlichtingenofficier bij de AIVD, legt uit dat Israëlische veiligheidsdiensten vanwege jarenlange oorlog ‘veiligheid’ anders interpreteren dan Europa. „Ze hebben het gevoel constant in oorlog te verkeren en benaderen veiligheid vanuit het perspectief dat alles een potentieel risico is.”

Gezichtsherkenning

Zo gebruiken Israëlische veiligheidsdiensten bijvoorbeeld camerasystemen met geavanceerde gezichtsherkenning op de Westelijke Jordaanoever en houden daarmee Palestijnen in de gaten bij controleposten. Ook in Gaza wordt dat toegepast om Hamas-aanhangers te identificeren.

Holterman vermoedt dat dit soort systemen voor gezichtsherkenning worden getraind met commerciële data, bijvoorbeeld afkomstig van een app als Facetune.

Israëlische inlichtingendiensten

De Israëlische inlichtingendiensten houden ook Nederlandse en Belgische burgers in de smiezen. Zo beschuldigt Israël sommige activisten van terrorisme en antisemitisme en werd het Internationaal Strafhof in Den Haag gemonitord vanwege hun onderzoek naar mensenrechtenschending van Israël. En dan schets FTM nog meer voorbeelden van dataverzameling van inlichtingendiensten voor hun eigen doeleinden.

Het Hof van Justitie floot de Europese Commissie al terug over de ‘veilige status’ van Israël. Maar de juridische en wettelijke richtlijnen lijken minder nauw genomen te worden. Ook laat een inlichtingenexpert aan FTM weten dat Eenheid 8200 nauwelijks gereguleerd is. Laura Drechsler, universitair docent aan de KU Leuven en gespecialiseerd in de juridische aspecten van internationale datastromen zegt daarover: „Dat deze dienst nauwelijks gereguleerd is, is op zichzelf al voldoende reden om een streep door de veilige status van Israël te zetten.”

Europese Commissie reageert niet

Andere criteria als ‘gezonde rechtstaat’ en ‘geen mensenrechten schenden’, heeft de Europese Commissie kennelijk buiten beschouwing gelaten. „In feite bedrijft de Commissie geopolitiek met Europese persoonsgegevens als onderpand”, aldus Drechsler.

Op de kritiek van NGO’s, Europarlementariërs en privacy-experts richting de Europese Commissie wordt niet gereageerd of deze wordt van tafel geschoven. Follow the Money legde diverse vragen aan de Commissie voor. Ook daarop volgde geen reactie. Israël blijft tot zover de ‘veilige status’ behouden.

Klarna verdient aan incassokosten, maar mogelijk kun je ze terugvragen

Na rellen in Scheveningen en bekogelen politie: ‘Het was een krankzinnige nacht’

Reacties