Livia Guldie Buitenland 14 apr 2025, 16:58

Leestijd: 5 minuten

Is president Trump een ‘dictator-in-wording?’ Dit zeggen experts

We worden bijna dagelijks geconfronteerd met nieuwe beslissingen die Donald Trump neemt. Hij lijkt wel oppermachtig en te wijzigen wat hij maar wil, zelfs als het door de rechter wordt verboden. Maar is dat echt zo?

Presidentiële decreten, importheffingen met als gevolg een handelsoorlog, gratie verlenen en benoemen dat er alleen ‘mannen en vrouwen’ bestaan: zijn dit soort acties aanwijzingen dat Trump een alleenheerser is – of wil worden? Sommige experts zijn ervan overtuigd, maar anderen staan er genuanceerd in.

Uit een peiling van de denktank More in Common, blijkt dat een groot deel van de Europeanen Trump beschouwt als een dictator. Meer dan de helft van de Britten (56 procent) en de Fransen en Duitsers (beide 59 procent) zien Trump op deze manier. In Polen ligt dit percentage iets lager, namelijk 47 procent.

Dictator ‘on day one’

Een van de meest opvallende uitspraken van Donald Trump was zijn bewering dat hij, als hij opnieuw president zou worden, ‘voor één dag’ dictator zou zijn om snel bepaalde beleidsmaatregelen door te kunnen voeren. Op dat moment waren sommige mensen al in de veronderstelling dat Trump op een ondemocratische manier zou willen regeren.

Sommige beloftes maakte Trump ook op de eerste dag van zijn presidentschap waar, door meerdere presidentiële decreten te ondertekenen. Elke president heeft daar overigens het recht op. Maar toen Trump twee weken geleden in een interview zei dat hij naar de opties van een derde termijn kijkt, kwam dit vraagstuk weer terug.

Uitspraken rechters negeren

Er worden veel vraagtekens gezet bij andere beslissingen van Trump. Zo negeerde de regering-Trump in maart een rechterlijk bevel om 238 Venezolaanse migranten niet te deporteren naar El Salvador. Ondanks het verbod liet Trump de deportaties doorgaan.

Een federale rechter oordeelde ook dat de massale ontslagen door de regering-Trump bij meerdere ministeries onwettig waren en beval dat duizenden ontslagen werknemers weer in dienst moesten worden genomen. Ondanks deze uitspraak blijft Trump van plan om nieuwe ontslagen door te voeren. Daarnaast wordt zijn omgang met de media door verschillende mediaorganisaties als een schending van de persvrijheid beschouwd. Zo heeft hij bepaalde nieuwsmedia, zoals persbureau AP, de toegang tot het Witte Huis geweigerd.

Een dictator?

Econome en juriste Heleen Mees schrijft in een column in de Volkskrant dat Donald Trump zich boven de wet plaatst: „Trump plaatste een bericht op sociale media waarin hij de amnestie ongeldig verklaarde die oud-president Joe Biden had verleend aan de Congresleden, die het onderzoek naar de bestorming van het Capitool hadden geleid. Hij waarschuwde de Congresleden dat ze op het hoogste niveau onderzocht zouden worden. Trump onderscheidt zich in niets van een dictator.”

Ook zegt Mees dat Trumps aanvallen tot nog toe vooral buitenlanders, immigranten en transgenders raken.

Eerder een ‘dictator-in-wording’

Amerika-kenner Raymond Mens staat terughoudend in het vraagstuk of Trump een dictator is, en hij ziet het niet echt gebeuren. Eerder zei Mens bij WNL dat hij gelooft dat het democratische systeem in de VS standhoudt, ondanks de stijl van Trump. Ook zei hij dat bijvoorbeeld het benoemen van het alleen bestaan van mannen en vrouwen vooral ‘wensdenken’ is. „Trump houdt er van om zelf beslissingen te nemen en hij wil graag laten zien dat hij erg voortvarend te werk gaat.”

„Ik weet niet of je altijd met dat soort termen moet strooien, zo wordt ‘dictator’ meer een scheldwoord en minder ‘belangrijk’. Maar een dictator is hij niet. Ik zeg nadrukkelijk ‘dictator-in-wording’ als ik het heb over dit ‘proces’. Als Trump puur alleen, zonder congres of rechters, zou regeren en iedereen opzij zou schuiven, zou hij een dictator zijn”, zegt Mens in de podcast Amerika in 15 minuten.

Kritisch op mogelijk dictatorschap

Ook een expert als het gaat om Amerika, Maarten van Rossem, zegt tegen de Volkskrant Trump niet als dictator te zien, ondanks dat hij veel kritiek heeft op de president. „Ik neem Trump niet erg serieus. Hij is geen nieuwe dictator, daar geloof ik niks van. Daarvoor is Amerika te groot en te ingewikkeld.”

Van Rossem herhaalt deze mening op Radio 1: „Amerikaanse presidenten zijn altijd bezig geweest hun bevoegdheden op te rekken. Hierin is Trump zeker niet de enige. De tegenkrachten komen langzaam op gang, tenzij Trump zal zeggen dat hij zich niets aantrekt van de rechters. Dan is de VS beland in ‘een hele diepe democratische constitutionele crisis’.”

Overeenkomsten dictators

Voormalig Amerika-correspondent Marieke de Vries uitte wel haar zorgen over Trump. In Bar Laat benadrukte zij dat ze overeenkomsten ziet tussen Trump en Xi Jinping, de president van China. „Je ziet nu wat Trump aan het doen is in het Witte Huis, hoe hij de ‘perscorps’ aan het herorganiseren is.”

„Ik zeg niet meteen dat Trump gelijk is aan zo iemand als Xi Jinping, maar als je kijkt naar NGO’s en hulporganisaties, wil hij daar ook met de stofrag doorheen gaan. Dat is hij al aan het doen met Elon Musk. Het is ook wat Xi Jinping deed, zodat er geen activistische organisaties meer konden worden opgericht die protesten zouden kunnen organiseren.”

Amerika over dictatorschap

Amerikaanse experts lijken wat ‘harder’ te zijn als het gaat om Trump en de link tot het dictatorschap. Zo zegt de voormalig stafchef van Trump bijvoorbeeld: „De voormalige president bevindt zich op het extreemrechtse vlak. Hij bewondert mensen die dictators zijn – dat heeft hij gezegd. Dus hij valt zeker binnen de algemene definitie van een fascist.”

Heeft beursval effect op de huizenprijzen?

Nu spreidingswet nog even blijft: hoe staat het ervoor met het asielbeleid van Faber?

Reacties