Livia Guldie Buitenland 22 apr 2025, 11:05

Leestijd: 4 minuten

Witte rook, zwarte rook: zo wordt een nieuwe paus gekozen

Het kiezen van een nieuwe paus gebeurt niet vaak, de laatste keer was in 2013. Toen werd paus Franciscus verkozen tot hoofd van de Rooms-Katholieke kerk. Gisteren is hij op 88-jarige leeftijd overleden en daarmee kwam de weg vrij voor een nieuwe paus.

Maar waar moet een paus eigenlijk aan voldoen? En wanneer wordt duidelijk wie de nieuwe leider van de kerk wordt?

De paus is het hoofd van de Katholieke Kerk en werd gezien als de opvolger van apostel Petrus. Volgens de christelijke traditie gaf Jezus aan Petrus ‘de sleutels van het hemelrijk’, als teken van leiderschap. Daarom wordt de paus ook wel ‘sleutelbewaarder’ genoemd. Zijn rol is niet alleen religieus, maar ook diplomatiek en maatschappelijk. De paus heeft wereldwijd nog altijd grote invloed.

Wie wordt de nieuwe paus?

Het nieuws van het overlijden en de aankomende begrafenis van paus Franciscus heeft inmiddels bijna de hele wereld bereikt. Maar wie nu de taak van paus Fransiscus overneemt, is nog niet duidelijk. Het ritueel van het kiezen van een nieuwe paus heet een conclaaf; een eeuwenoude traditie. Het woord is afgeleid van het Latijnse con clave, wat letterlijk ‘met de sleutel’ betekent. Het woord verwijst naar het proces, waarbij kardinalen zich na het overlijden van een paus in een ruimte afzonderen om in beslotenheid een nieuwe paus te kiezen.

Na het overlijden of aftreden van een paus komt het zogeheten College van Kardinalen bijeen. Leden van dit college die niet ouder zijn dan 80 jaar, mogen deelnemen aan de ‘pausverkiezing’. Op dit moment zijn dat 138 van de in totaal 252 kardinalen in de Rooms-Katholieke Kerk.

De stemming

Vijftien tot twintig dagen na het overlijden van de paus, dus tussen 6 en 11 mei, komen de kardinalen bijeen in Rome, in de beroemde Sixtijnse Kapel. Deze periode geeft hen genoeg tijd om uit alle hoeken van de wereld naar het Vaticaan te reizen. Het conclaaf is letterlijk een besloten bijeenkomst: tijdens het proces mogen de kardinalen geen enkel contact met de buitenwereld hebben. Tijdens het proces verblijven ze in complete afzondering totdat er een nieuwe paus is gekozen.

Hoewel in theorie iedere katholieke, gedoopte man paus kan worden, kiezen de kardinalen in de praktijk vrijwel altijd een kardinaal binnen hun eigen kring. Paus Franciscus bijvoorbeeld, was voor zijn verkiezing kardinaal en aartsbisschop van Buenos Aires in Argentinië. Er is ook een Nederlander aanwezig tijdens de stemming. De 71-jarige Wim Eijk is sinds aartsbisschop van Utrecht en kardinaal. Hij kan in principe als paus worden benoemd, al lijkt dat nu niet waarschijnlijk

De topfavorieten voor de paus

Kardinalen kiezen het vaakst voor een Europeaan als paus, en niet zo verrassend, vaak een Italiaan. Van de 266 tot nu toe gekozen pausen kwamen er 217 uit Italië. Dat paus Franciscus uit Argentinië kwam, was dan ook uitzonderlijk.

Pietro Parolin wordt bijvoorbeeld genoemd als mogelijke opvolger; de machtige staatssecretaris van het Vaticaan. Of iemand uit Latijns-Amerika of Azië, zoals de Filipijnse kardinaal Luis Antonio Tagle. Maar: de kardinalen laten de absolute topfavorieten soms juist links liggen. Dus speculeren kan niet echt.

Hoe lang duurt het nog?

Het kiezen van een nieuwe paus, kan best lang duren. Om paus te worden, moet een kandidaat een tweederdemeerderheid van de stemmen krijgen. Zolang dat niet gebeurt, blijven de kardinalen stemmen, en dat kan flink oplopen, met maximaal vier stemrondes per dag. Als het na het lange tijd nog niet lukt een nieuwe paus te kiezen, kunnen de regels worden aangepast. Maar zover komt het meestal niet. Doorgaans worden de pausen binnen enkele dagen gekozen.

Wanneer het duidelijk wordt wie de nieuwe paus nu is, is te zien aan de rook uit de schoorsteen van de kapel. Na elke stemming worden namelijk de stembriefjes verbrand. Op het Sint-Pietersplein in Rome is aan de kleur van de rook te zien of er een nieuwe paus is gekozen. Als de rook wit is, betekent dit dat er een keuze is gemaakt en er een nieuwe paus is. Is de rook zwart, dan is de zoektocht naar de nieuwe paus nog niet voorbij. Deze schoorsteen wordt door de wereldpers vanaf het Sint-Pietersplein in Vaticaanstad constant in spanning gevolgd.

Normaliter verschijnt de nieuwe paus na ongeveer een uur na de witte rook op het balkon van de Sint-Pieterbasiliek. Hier kondigt de stemgerechtigde kardinaal met de langste staat van dienst hem aan: „Habemus papam.” Dat is Latijns voor: „Wij hebben een paus.” Op dat moment zal ook de officiële naam van de nieuwe paus bekend zijn.

Waarom investeren in levensgeluk belangrijker is dan ooit volgens gelukscoach Renata Pijpers

Kleine scholen in steden dreigen toeslag kwijt te raken: ‘Het wordt fuseren of sluiten’

Reacties