Nikki Veerbeek Binnenland 30 okt 2025, 11:39

Leestijd: 4 minuten

Coalitie-puzzel van start: welke opties zijn er?

De definitieve uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen is nog niet eens binnen, maar de coalitie-puzzel is al in volle gang. Omdat het politieke landschap meer dan ooit verdeeld is, lijkt het wederom op een horrorformatie af te stevenen.

Al vóór de verkiezingen was de vrees dat een coalitie smeden niet bepaald een gemakkelijke opgave zou worden. De realiteit is, na de voorlopige prognose, niet anders. Het lijkt dan ook ijdele hoop met de kerst al een nieuw kabinet op het bordes hebben. Ook de vorige formaties duurden lang: 225 dagen (Rutte III), 299 dagen (Rutte IV) en 223 dagen (Schoof).

Wie mag het voortouw nemen bij coalitie-puzzel?

D66 en de PVV zijn vanochtend nog altijd verwikkeld in een nek-aan-nekrace (zie kader). Beide koersen momenteel af op 26 zetels. Het is gebruikelijk dat de winnaar van de verkiezingen het initiatief neemt om een nieuwe coalitie te vormen. 

PVV-leider Geert Wilders wil niet dat er een verkenner voor D66 aan de slag gaat zolang er geen 100 procent helderheid is over wie de grootste partij is geworden bij de verkiezingen. „We zullen alles doen om dit te voorkomen”, schrijft hij op X. Een verkenner onderzoekt de verschillende coalitiemogelijkheden. Wilders zegt ook dat hij het voortouw in de formatie wil nemen als de PVV de grootste is geworden. 

Door veel combinaties een streep

De vraag is of het zin heeft als Wilders het initiatief neemt. Omdat GroenLinks-PvdA, het CDA en de VVD de PVV hebben uitgesloten, kan door veel combinaties alvast een streep. VVD-leider Dilan Yeşilgöz staat daarnaast ook niet te trappelen om met GroenLinks-PvdA te regeren. Ze zei tijdens de campagne vaak alleen in een centrumrechtse coalitie te willen. 

Maar als dit de definitieve uitslag is, dan haalt de gedroomde centrumrechtse coalitie van Yeşilgöz geen meerderheid. Die combinatie van D66 (26 zetels), VVD (22), CDA (18) en JA21 (9) zou dan blijven steken op 75 zetels, net 1 zetel tekort voor een meerderheid. In de exitpoll hadden deze partijen samen nog wel een meerderheid. Een middenkabinet met D66, VVD, GroenLinks-PvdA en CDA heeft in de voorlopige prognose wél een meerderheid (86 zetels).

Wat zegt Rob Jetten over coalitie-puzzel?

D66-leider Rob Jetten lijkt zelf een voorkeur voor links te hebben. Hij noemt het „heel logisch” om te gaan regeren met GroenLinks-PvdA. Jetten zegt verder dat de VVD en het CDA het ook „heel goed” hebben gedaan. Tegenover de NOS noemt hij JA21 niet in hetzelfde rijtje. Jetten riep leiders in het midden op om de verkiezingsuitslag te laten bezinken en verantwoordelijkheid te nemen.

In de video boven dit artikel zie je Nieuws van de Dag over het effect van Rob Jettens deelname aan De Slimste Mens (en of de NPO wel akkoord had moeten gaan met zijn deelname).

Joost Eerdmans rekent na de stevige winst van JA21 wel op een plek aan de onderhandelingstafel voor de vorming van een nieuwe coalitie. „Met 9 zetels kan JA21 onmisbaar zijn in een prachtige centrumrechtse coalitie.” Eerdmans zei tijdens de campagne al regelmatig dat JA21 graag het kabinet in wil.

De inhoudelijke verschillen zijn echter groot met D66. „Rob Jetten zal het initiatief nemen in de verkenning. Het lijkt me sterk dat wij gepasseerd worden, al hebben we natuurlijk geen 59 zetels. Het wordt dus puzzelen”, zei Eerdmans gisteravond op basis van de exitpoll, waarin D66 nog op 27 zetels stond. 

Ook tussen de VVD en D66 zijn er grote verschillen. Zo is voor Yesilgöz de hypotheekrenteaftrek een breekpunt. Het zou voor de hand liggen om eerst op links de coalitiemogelijkheden te verkennen, maar daar zijn wel veel partijen voor nodig. 

‘Vijf partijen nodig voor meerderheid in Eerste Kamer’

Campagne-expert Jurjen van den Bergh zei tegen BNR Nieuwsradio dat hij vindt dat de vijf partijen CDA, VVD, D66, GroenLinks-PvdA en JA21 met elkaar om de tafel moeten. „Die heb je sowieso nodig voor meerderheden in de Eerste Kamer. En onder druk wordt alles vloeibaar.”

Volgens hem hebben die partijen „genoeg realisme in zich en zijn ze gemotiveerd om het vertrouwen in de Nederlandse politiek te herstellen”. Hij erkent dat GroenLinks-PvdA en JA21 ver van elkaar af staan. „De moeten beginnen met het bespreken van bepaalde thema’s, zoals migratie. Ik verwacht dat dat snel op tafel gaat komen” Hierbij zullen ze volgens hem ongetwijfeld voor én achter de schermen met elkaar „kissebissen”. Maar: „Als dit allemaal goed blijkt te gaan, dan is de kiezer misschien ook vergeten hoezeer de VVD anti-GroenLinks-PvdA is geweest.”

Marco Borsato is ‘zich kapotgeschrokken’ van de eis in zijn veelbesproken rechtszaak

Krapte op arbeidsmarkt daalt: in deze sectoren zijn nog de meeste vacatures

Reacties