Nikki Veerbeek Binnenland 3 jun 2025, 12:30

Leestijd: 7 minuten

Reacties PVV-exit uit kabinet: van ‘verlost van wurggreep van Wilders’ tot ‘doodzonde’

De kogel is door de kerk: PVV-leider Geert Wilders stapt uit de coalitie. Het einde van kabinet Schoof I is hiermee zo goed als feit, tenzij VVD, NSC en BBB als minderheid besluiten door te gaan. Deze beslissing maakt veel los, zowel binnen als buiten politiek Den Haag.

Wilders kon naar eigen zeggen niets anders doen dan zijn steun aan het kabinet intrekken. Hij zou zijn voormalige coalitiegenoten tevergeefs hebben gevraagd te tekenen voor het merendeel van de tien asielvoorstellen die hij vorige week presenteerde. „Ze zeggen: dien het maar in, of misschien kunnen we een motie indienen om het te onderzoeken, of vraag je minister maar om iets te maken. Dat is natuurlijk geen garantie dat iets door de ministerraad of door de Tweede Kamer komt.”

„Ik heb getekend voor het strengste asielbeleid, niet voor de ondergang van Nederland”, zei de PVV-leider. „Onze verantwoordelijkheid voor dit kabinet houdt dan ook op dit moment op.” Coalitiepartners VVD, NSC en BBB hebben boos en verbaasd gereageerd op de stap van Wilders. 

Frans Timmermans wil nieuwe verkiezingen

Fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA Frans Timmermans wil dat er nieuwe verkiezingen komen. „Nederland verdient een regering die mensen samenbrengt en schouder aan schouder werkt aan echte oplossingen.” Een formatie met de huidige Tweede Kamer wil Timmermans niet. Hij stelt dat Nederland al een jaar stilstaat en zegt dat meer leiderschap en solidariteit nodig zijn. „Mensen maken zich grote zorgen over hun toekomst.”

Volgens Timmermans werd het ‘kabinet-Wilders-Yeşilgöz’ gekenmerkt door „onmacht, verdeeldheid en ruzies. Dit gebeurt als je extremen de macht geeft.” De coalitiebreuk is een opluchting voor Nederland, zegt hij. „Er wordt geen enkel probleem aangepakt, laat staan opgelost. De mensen zijn het ook al zat.”

Ergens is de leider van GroenLinks-PvdA verbaasd dat het zo lang geduurd heeft. Hij verwijt het de andere oud-coalitiepartijen ook dat ze Wilders hebben gesteund. Met extremen valt volgens Timmermans niet te regeren. „Ik hoop dat dat ook tot de VVD wil doordringen.”

D66 en SGP

D66-leider Rob Jetten stelt dat de coalitie met de PVV stilstand heeft gebracht in plaats van doorbraken. Volgens hem hadden VVD, NSC en BBB het kunnen weten: „Die man is onbetrouwbaar, onvoorspelbaar, hij wil eigenlijk ook niks echt oplossen”

Hij ziet het niet zitten dat de VVD, NSC en BBB verdergaan als een rompkabinet met steun van oppositiepartijen als D66. „Zo snel mogelijk naar de stembus is denk ik het meest verstandige.” Wel vindt hij het „hartstikke prima” als premier Dick Schoof tot die tijd aanblijft onder een demissionair kabinet. „En als ze met goede plannen komen, dan zal D66 daar constructief naar kijken.” 

Chris Stoffer van SGP is van mening dat de coalitie niet heeft geleverd op belangrijke onderwerpen. De SGP-voorman reageert teleurgesteld op de website van de partij. Wat hem betreft was het signaal van de kiezers anderhalf jaar geleden helder: „Voor strenger asielbeleid, voor woon- en stikstofruimte. Op geen van deze thema’s hebben PVV, VVD, NSC en BBB weten te leveren.”

De voorman van de conservatief-christelijke partij noemt het onverantwoord dat de coalitie zoveel tijd verloren heeft laten gaan, terwijl de problemen volgens hem niet zijn opgelost. Ook nu het kabinet is gevallen, wil de SGP zich constructief opstellen.

FvD en PvdD

Forum voor Democratie is teleurgesteld dat Geert Wilders uit de coalitie is gestapt. Fractievoorzitter Thierry Baudet meldt op X dat FvD openstaat voor het vormen van een nieuwe rechtse meerderheid „in lijn met de wens van de Nederlandse bevolking”. 

„Wilders had iets kunnen doen aan het verbeteren van het asiel- en migratiestelsel. Het was de eerste keer in decennia dat er een partij in de Nederlandse regering zat die ten minste het uitgesproken doel had de massale immigratie een halt toe te roepen. Wilders heeft deze unieke kans onbenut gelaten. Doodzonde.” Baudet zegt hoopvol te zijn als er nieuwe verkiezingen komen.

De fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren, Esther Ouwehand, wil nieuwe verkiezingen en hoopt op een „nieuw, rechtvaardig kabinet”. Ze wijst op het vertrek van de BBB uit het centrum van de macht. „Nieuwe hoop voor dieren, mensen, natuur en klimaat.” Volgens Ouwehand was het wachten tot het kabinet zou vallen en had deze coalitie er nooit mogen komen. „Einde aan zondebokpolitiek.” 

Economische impact van mogelijk val van kabinet

De economische impact van de mogelijke val van het kabinet lijkt op het eerste oog niet zo groot, zegt hoofdeconoom Sandra Phlippen van ABN AMRO. Het economenteam van de bank onderzocht direct welke plannen nu vertraging of afstel riskeren. „De pijnlijke realiteit is dat dit er maar heel weinig zijn.”

Volgens de econoom heeft het kabinet verzuimd op belangrijke dossiers concrete plannen te maken. Dan gaat het volgens haar om de woningbouw, het stikstofdossier, het klimaat en de arbeidsmarkt. Op die dossiers is Nederland volgens haar volledig vastgelopen. Het kabinet heeft wel enkele plannen gemaakt, zoals de huurbevriezing. Maar van dat plan was het volgens haar al zeer de vraag of het zou doorgaan, aangezien er veel kritiek op is.

Provincies: ga door met aanpak cruciale opgaven

De provincies hebben politiek Den Haag opgeroepen om in het belang van Nederland en haar inwoners ook na de val van het kabinet door te gaan met de aanpak van cruciale opgaven. Voor stilstand is geen tijd, zegt voorzitter Ina Adema van het Interprovinciaal Overleg (IPO).

„De maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen waar wij voor staan, zoals woningbouw, de stikstofcrisis en de energietransitie, zijn groot. En vragen om scherpe keuzes en vastberadenheid. Stilstand is geen optie.” De twaalf provincies, die met het kabinet onder meer werkten aan een stikstofaanpak, zeggen hun verantwoordelijkheid te nemen.

Zorg zag geen daadkracht

Vakbond NU’91 is niet rouwig om de kabinetscrisis. „Helaas hebben we de afgelopen maanden geen daadkracht gezien op het ministerie van VWS”, zegt een woordvoerder van de beroepsorganisatie voor de zorg. „Terwijl de problemen in de zorg ongekend groot zijn. Er moet nu echt wat gebeuren en dat heeft ook dit kabinet niet laten zien.”

Dat er nu in afwachting van nieuwe verkiezingen met een demissionair kabinet waarschijnlijk minder plannen worden uitgevoerd, is volgens de woordvoerder niet heel erg. „Er gebeurde al niet zoveel, dus het zal een continuering zijn van wat we zagen. Ik denk dat het goed is dat er nieuwe verkiezingen komen.”

NU’91 is niet te spreken over het werk dat zorgminister Fleur Agema (PVV) tot nu toe heeft gedaan. „Het zorgakkoord is tot nu toe niet rond. Als we naar de afgelopen periode kijken, heeft het ministerie van VWS met geld geschoven ten koste van verplegend personeel en scholing.” 

Reacties van klimaatorganisaties

Elf Nederlandse klimaat- en natuurorganisaties zeggen in een gezamenlijke reactie dat zij vrezen dat klimaatproblemen nog verder worden uitgesteld. Hier vallen onder meer Greenpeace, Milieudefensie en Natuur & Milieu onder. „Effectief natuur- en klimaatbeleid heeft nú aandacht nodig. De kabinetscrisis mag geen stilstand betekenen.” Het gaat niet goed met de natuur, benadrukken de organisaties die onder de Groene 11 vallen.

De Jonge Klimaatbeweging (JKB) noemt het geen wonder dat onze generatie massaal het vertrouwen in de politiek verliest. Volgens de jongerenorganisatie was het afgelopen jaar uiterst teleurstellend voor het klimaatbeleid. „Het is cruciaal dat er een nieuwe generatie leiders opstaat die verder kijkt dan hun neus lang is”, zegt voorzitter Dieuwertje Wallaar. „Onze generatie en het klimaat hebben nu behoefte aan stabiliteit en daadkracht.”

Een woordvoerster van Extinction Rebellion zegt dat Nederland „is verlost van de wurggreep van Wilders”. „Het is nu aan andere partijen om zich niet weer te laten gijzelen door fascisme, racisme en ego.” De klimaatactiegroep wil dat de klimaatnoodtoestand wordt uitgeroepen, dat fossiele subsidies worden stopgezet en dat Israël sancties opgelegd krijgt voor het plegen van genocide in Palestina. XR zegt dat het tijd is voor een koersverlegging: „Van een cultuur van haat en dood naar een cultuur van het leven.”

Universiteiten pleiten voor terugdraaien bezuinigingen

De overkoepelende organisatie van universiteiten wil dat de politiek het „destructieve kabinetsbeleid terugdraait voor het te laat is”. Het kabinet bezuinigde honderden miljoenen op onderwijs, onderzoek en innovatie. Ook wordt de instroom van buitenlandse studenten beperkt.

Volgens Universiteiten van Nederland zijn de gevolgen al zichtbaar: „Ontslagen, verdwenen opleidingen en stilgevallen onderzoek.” Het is volgens de organisatie belangrijk dat Nederland investeert in onderwijs, onderzoek en innovatie, en voldoende ruimte blijft bieden voor internationaal talent.

Onzekerheid krimpplannen Schiphol

De kabinetscrisis leidt ook tot onzekerheid over de krimpplannen voor Schiphol. Het kabinet wilde het maximale aantal vluchten verlagen van 500.000 naar 478.000. Hierdoor zou de geluidshinder voor omwonenden rond de luchthaven moeten afnemen.

„Het is afwachten, of die plannen nu op de plank gaan of niet”, zegt voorzitter Marnix Fruitema van BARIN, de belangenorganisatie voor luchtvaartmaatschappijen in Nederland. „Als er uitstel komt, is dat vervelend voor iedereen: voor luchtvaartmaatschappijen en omwonenden.” Volgens hem is iedereen erbij gebaat dat er duidelijkheid komt over de krimp van Schiphol.

Art Rooijakkers met breekbare stem terug op tv: ‘Ik ga er zuinig op zijn’

Wat gebeurt er na exit PVV uit kabinet? ‘Wilders moet aan achterban verkopen dat er misschien een links kabinet komt’

Reacties