Livia Guldie Binnenland 16 jun 2025, 11:47

Leestijd: 5 minuten

Defensie-uitgaven binnen de NAVO: waar staat Nederland?

Het kabinet staat op het punt een belangrijke stap te zetten in de defensie-uitgaven door het voorstel van de NAVO te steunen voor een verhoging van het jaarlijkse budget. Dit houdt in dat Nederland jaarlijks 3,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp) gaat besteden aan militaire uitgaven.

Hoewel dit misschien niet meteen als een enorme verhoging klinkt, wijzen experts erop dat deze investering wel degelijk gevolgen zal hebben.

Op de NAVO-top in Den Haag wordt verwacht dat alle bondgenoten het eens worden over het percentage defensie-uitgaven. NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte streeft ernaar dat alle landen samen 5 procent van hun bbp aan defensie besteden. Voor volgend jaar is al 2,2 procent vastgesteld, inclusief de steun aan Oekraïne. Als gastland wil minister Brekelmans van defensie een goede indruk maken op de NAVO-top in Den Haag op 24 en 25 juni.

Donald Trump sprak zich in april en mei 2025 herhaaldelijk uit over zijn wens dat NAVO-lidstaten minstens 5 procent van hun bbp aan defensie zouden besteden.

Verhoging defensie-uitgaven NAVO-top

Tijdens de NAVO-top moet duidelijk worden dat Europa serieus gaat investeren in defensie. „Als landen hierin overeenstemming bereiken, is dat een belangrijk signaal richting de Verenigde Staten”, zegt Martijn Kitzen, hoogleraar Irreguliere Oorlogsvoering & Speciale Operaties tegen Eenvandaag. „Het toont aan dat Europa bereid is meer verantwoordelijkheid te nemen binnen de NAVO.”

Minister Brekelmans van Defensie noemt het een „historisch besluit” en bijna alle politieke partijen in de Nederlandse Tweede Kamer steunen deze koers. Toch is er ook kritiek, met name van de SP. „Gekkenwerk”, aldus SP-leider Jimmy Dijk, die, in tegenstelling tot andere linkse partijen, geen extra investeringen in defensie ziet zitten. Maar zelfs de Partij voor de Dieren heeft hun standpunt over defensie aangepast. „We zijn helaas tot de conclusie gekomen dat het nodig is om te investeren in defensie voor het behoud van vrede op het continent”, zegt PvdD-leider Esther Ouwehand tegen Nieuwsuur.

Wat gaan we er van merken?

Een groot deel van het extra geld zal niet meteen worden uitgegeven, omdat veel wordt gebruikt voor langetermijn-investeringen. Denk hierbij aan nieuwe wapensystemen, gevechtsvliegtuigen, schepen en andere militaire uitrustingen. Het kan jaren duren voordat deze spullen geleverd worden, waardoor de uitgaven in de eerste jaren trager zullen zijn.

Er is extra geld beschikbaar, maar het ministerie van Defensie slaagde er vorig jaar niet in om het volledige budget uit te geven, zegt Dick Zandee, defensiespecialist bij Instituut Clingendael. Hij zegt dat het snel gestegen defensiebudget niet meteen volledig geïnvesteerd kan worden.

Het is nog niet duidelijk hoe de extra kosten van tussen de 16 en 19 miljard per jaar betaald gaan worden. Het demissionaire kabinet vindt dat een nieuw kabinet hierover moet besluiten. „We hebben de komende jaren om daar een oplossing voor te vinden”, zegt Brekelmans.

Andere landen en hun defensieuitgaven

Ook Duitsland heeft aangekondigd de defensie-uitgaven te verhogen naar 5 procent van het bbp. In 2024 haalde Duitsland voor het eerst de NAVO-norm van 2 procent, na decennialange onderinvestering. Om de 5 procent-doelstelling te halen, zou Duitsland tegen 2032 jaarlijks 225 miljard moeten investeren in defensie, een bedrag dat zwaar kan drukken op de Duitse staatsschuld.

Binnen de regering is er verdeeldheid. Coalitiepartner SPD uit forse kritiek op het plan. De partij noemt de Amerikaanse eis „extreem en polariserend” en waarschuwt voor een gevaarlijke wapenwedloop. „Miljarden uitgeven aan wapens die de wereld in as leggen, om daarna miljarden uit te geven aan wederopbouw, is waanzin”, aldus Stegner van de SPD.

Hogere uitgaven door middel van belastingen

Ook Frankrijk verhoogt de defensie-uitgaven flink. In 2024 bereikte het land de NAVO-norm van 2 procent van het bbp en het budget blijft groeien. Hoe de Fransen dat betalen, is nog onzeker. Minister Éric Lombard wil dat rijke mensen meer gaan bijdragen, bijvoorbeeld via een extra belasting op grote vermogens. Frankrijk wil het defensiebudget elk jaar met 3 miljard euro verhogen tot 2030, maar daar staat een hoge staatsschuld van 3,3 biljoen euro tegenover.

De Britse regering keert het tij, na jaren van bezuinigingen op defensie, ook. Het budget wordt verhoogd naar 2,5 procent van het bbp in 2027 en stijgt verder naar 3 procent in 2034. Premier Starmer noemt dit een nieuw tijdperk met onvoorspelbare dreigingen. Het Verenigd Koninkrijk voert hiermee de grootste defensieverhoging sinds de Koude Oorlog door en wil daarmee een krachtig signaal aan Moskou geven.

Hier gaan de investeringen heen

In Nederland staat het nog niet vast waar de defensie-investeringen precies naartoe gaan, maar in het Verenigd Koninkrijk is er een duidelijk plan. De marine wordt uitgebreid met twaalf nieuwe onderzeeërs en er wordt 18 miljard euro geïnvesteerd in de kernwapenmacht. Daarnaast komen er zes nieuwe fabrieken om de productie van munitie te versnellen en zevenduizend langeafstandsraketten te leveren.

De Britse regering wil duidelijk de achteruitgang van de strijdkrachten stoppen. Met momenteel 74 duizend militairen is het aantal het laagst in tweehonderd jaar. Op dit moment verlaten meer militairen de krijgsmacht dan dat er bij komen. Om het beroep aantrekkelijker te maken, investeert het ministerie van Defensie ook 2 miljard in betere huisvesting voor personeel.

Ook aan de linkerkant in het Verenigd Koninkrijk klinkt kritiek dat de plannen te ver gaan. Labour heeft het budget voor ontwikkelingshulp grotendeels gekort om defensie-investeringen mogelijk te maken en ook sociale voorzieningen zijn flink verminderd. De Liberaal Democraten vinden echter dat er juist te weinig haast wordt gemaakt en eisen dat het defensiebudget zo snel mogelijk wordt verhoogd naar 3 procent.

Hoogste defensie-uitgaven

China en Amerika geven wereldwijd nog altijd het meeste uit aan defensie. De Verenigde Staten staan met grote afstand bovenaan, met een jaarlijks budget dat ruim hoger ligt dan dat van elk ander land. China volgt als tweede, met ook een fors groeiende defensiebegroting.

Ter vergelijking: Rusland geeft veel minder uit dan beide grootmachten, hoewel het defensiebudget van de Russen de laatste jaren wel is gestegen door conflicten, zoals de oorlog in Oekraïne. Toch blijft het Russische budget aanzienlijk kleiner dan dat van zowel de VS als China.

Luxemburg, IJsland, Portugal, Griekenland en Spanje, allemaal NAVO-lidstaten, geven nog steeds minder uit dan de NAVO-norm van 2 procent van het bbp.

Defensie-minister Israël: ‘Inwoners Teheran in Iran gaan prijs betalen

Videobellen met de chirurg werkt net zo goed als fysiek consult, zeggen patiënten

Reacties