Sophie Rietmulder Binnenland 14 mei 2025, 15:29

Leestijd: 3 minuten

Rijksuitgaven stijgen harder dan mag: wat betekent dit?

De rijksbegroting piept en kraakt. Volgens een rapport van de Raad van State over de voorjaarsnota geeft Nederland structureel te veel geld uit en de pas bijgestelde rijksbegroting voldoet niet volledig aan de Europese begrotingsregels. De rijksuitgaven nemen de komende jaren sterker toe dan is toegestaan. 

De cijfers liegen er niet om. Het grootste deel van de overheidsuitgaven gaat naar zorg en sociale zekerheid, die door de vergrijzing almaar duurder worden. Dat roept een ongemakkelijke vraag op: wat blijft er over voor de jongere generaties?

Zorg en sociale zekerheid

Onder de uitgavenposten vallen onder andere de AOW en de langdurige zorg: voorzieningen die vooral ten goede komen aan de oudere generatie. Door de vergrijzing nemen die kosten alleen maar toe. Ondertussen stijgt het begrotingstekort gestaag richting de Europese bovengrens van 3 procent.

En dus klinken er zorgen in Brussel en Den Haag. De Raad van State noemt het uitgavenpatroon zorgwekkend en benadrukt dat het kabinet, of eigenlijk de toekomstige kabinetten, moet gaan kiezen. Het geld raakt namelijk op.

Jongeren de dupe van stijgende rijksuitgaven

Voor jongeren voelt dat soms alsof zij het kind van de rekening worden. Terwijl er miljoenen extra naar AOW en zorg gaan, blijven problemen op hun domeinen vaak liggen. Denk aan woningtekorten, studiefinanciering, psychische zorg en het klimaat. Zaken die wel hun toekomst bepalen, maar zelden het grootste stuk van de begroting krijgen.

Het Centraal Planbureau (CPB) waarschuwde in eerdere analyses al dat de houdbaarheid van de overheidsfinanciën onder druk staat door onder meer vergrijzing. In rapporten benadrukt het CPB dat toekomstige generaties geraakt kunnen worden als er geen tijdige keuzes worden gemaakt. 

De collectieve uitgaven aan AOW en zorg stijgen, terwijl de inkomsten daar niet altijd in gelijke mate in meegroeien. Dat kan gevolgen hebben voor de solidariteit tussen generaties en de sociale voorzieningen waar jongeren later op hopen te kunnen rekenen, zoals een volwaardig pensioen, betaalbare zorgpremies, toegang tot goede gezondheidszorg, en voldoende sociale huurwoningen waar deze week ook veel om te doen is.

Is geld voor later nu nodig?

De politieke reflex om veel geld te stoppen in de groep die nu het hardst roept, zorgt ervoor dat er misschien te weinig wordt geïnvesteerd in de groep die straks de boel moet draaien. Dat lijkt economisch onhoudbaar. Want zonder gezonde, goed opgeleide en goed gehuisveste jongeren, is er straks niemand meer om die toenemende kosten te dragen.

Om toekomstige problemen te voorkomen kijkt het Europees begrotingstoezicht bij landen die aan de normen voldoen, ook naar de ontwikkelingen op de middellange termijn. Nederland kreeg in dat kader vorig jaar ook vanuit Brussel al de waarschuwing dat het structureel te veel uitgeeft.

Meer maatregelen op termijn

De Raad van State ziet wel dat het kabinet in de voorjaarsnota zijn best doet om de begrotingsdiscipline te handhaven. Er wordt een trendmatig begrotingsbeleid gevoerd, waarin vaststaat hoeveel mag worden uitgegeven, terwijl de belastinginkomsten meebewegen met het economisch tij.

Minister van Financiën Eelco Heinen erkent dat de begroting niet voldoet aan het uitgavenpad dat Brussel heeft aanbevolen. In een kabinetsreactie benadrukt hij dat het kabinet in het hoofdlijnenakkoord al wel een eerste stap heeft gezet waardoor de uitgaven vanaf 2027 minder hard gaan stijgen.

De VVD-bewindsman herhaalt dat op termijn meer maatregelen nodig zijn. Ook volgende kabinetten zullen stappen moeten zetten om de tekorten en de schuld binnen de Europese referentiewaarden te houden.

Steeds meer paniek bij proefwerken: ‘Moderne ontwikkelingen helpen niet mee’

Minister Van Hijum ook tegen aangepast pensioenplan van zijn eigen NSC

Reacties