Sophie Rietmulder Binnenland 23 mei 2025, 15:22

Leestijd: 3 minuten

Basisscholieren presteren slechter door armoede en stress: Nederland dikke onvoldoende voor gelijke kansen

Terwijl de eindsprint van het schooljaar in zicht komt, presenteert het Jeugdeducatiefonds het Schoolrapport van Nederland. Het oordeel is allesbehalve rooskleurig. In plaats van vlaggetjes en rapportcadeautjes, is het tijd voor bezinning. Want honderdduizenden basisscholieren in ons land groeien op in armoede en lopen daardoor flinke achterstanden op. 

Niet vanwege hun capaciteiten, maar simpelweg omdat er thuis te weinig geld is. Geen bed, geen bril, geen fiets en dus geen gelijke start. Wat is er allemaal aan de hand?

Eén op de vier basisscholieren leeft in stress

Het rapport schetst een confronterend beeld. Een kwart van de basisschoolleerlingen ervaart stress door geldproblemen thuis. In sommige klassen leeft vrijwel elk kind in een gezin waar schulden, zorgen of een instabiele thuissituatie de boventoon voeren. Het gevolg? Leerlingen zijn vermoeid, afgeleid of zitten zelfs noodgedwongen thuis. En dat terwijl juist deze kinderen een steuntje in de rug verdienen.

Cijfers uit het rapport maken de situatie schrijnend concreet. In Nederland lopen naar schatting 28.000 kinderen rond zonder bril, puur omdat hun ouders het niet kunnen betalen. Ook slaaptekort is een serieus probleem: het afgelopen schooljaar werden er 229 keer bedden of bureaus aangevraagd voor leerlingen die anders op de grond moesten slapen. Want goed leren lukt niet zonder nachtrust, voor die kennis is geen wiskundeboek nodig.

Geen fiets, geen schoolreisje

Wie denkt dat in Nederland ieder kind wel een fiets heeft, komt bedrogen uit. In één schooljaar werden er via het fonds 3000 fietsen of fietsreparaties geregeld. Geen overbodige luxe, maar bittere noodzaak. Zonder fiets mis je het fietsexamen, schooluitjes of simpelweg de mogelijkheid om zelfstandig naar school te gaan.

Ook ontspanning is niet vanzelfsprekend. Door stijgende kosten kunnen steeds minder ouders de vrijwillige ouderbijdrage ophoesten. Gevolg: excursies, schoolkampen of museumbezoeken worden geschrapt, of kinderen blijven achter. Terwijl zulke ervaringen juist bijdragen aan zelfvertrouwen, wereldbeeld en sociale ontwikkeling.

Leerkrachten gezocht, maar niet gevonden

Op scholen waar armoede het meest zichtbaar is, is de nood aan leerkrachten het hoogst. Toch blijven juist daar veel vacatures open. Hoge werkdruk, complexe klassen en beperkte ondersteuning maken het vak op deze plekken zwaar. Maar als er íets verschil kan maken in het leven van een kind, is het een goede, betrokken leraar.

De oorzaak ligt volgens het Jeugdeducatiefonds niet alleen in geld, maar ook in systeemdenken. Gemeentes wijzen in ingewikkelde situaties vaak naar elkaar, terwijl kinderen de dupe zijn. Denk aan leerlingenvervoer dat niet wordt geregeld omdat niemand zich verantwoordelijk voelt, met als gevolg dat een kind in een toch al lastige situatie ook nog eens geen onderwijs krijgt.

Er gebeurt nog niet genoeg voor basisscholieren

Het rapport is kritisch, maar niet zonder lichtpuntjes. Er worden inmiddels voor ruim 385.000 kinderen schoolmaaltijden geregeld en scholen kunnen met overheidsgeld brugfunctionarissen inzetten: vertrouwenspersonen die gezinnen helpen bij problemen. Dat helpt, maar het systeem leunt nu te veel op losse initiatieven en niet op structurele oplossingen.

Het rapport maakt duidelijk: wie opgroeit in armoede, begint met een achterstand. Niet omdat het kind dommer is, maar omdat het simpelweg minder middelen heeft. Terwijl we als samenleving blijven praten over gelijke kansen, slagen we er niet in om die écht te bieden. Het schoolrapport is dan ook een pijnlijke spiegel met de dringende vraag: wanneer gaan we het anders doen?

Kabinet pakt vlogfamilies aan: ‘Kinderen zijn geen verdienmodel’

Nederlanders komen lastiger rond, meer mensen kloppen aan bij Rode Kruis voor voedselhulp

Reacties