Cassandra Oostrom Binnenland 24 mrt 2023, 16:52

Leestijd: 4 minuten

Wat is er aan de hand? Vijf vragen en antwoorden over de spreidingswet asielzoekers

De spreidingswet voor de opvang van asielzoekers wordt begin volgende week ongewijzigd naar de Tweede Kamer gestuurd. De ministerraad is vandaag akkoord gegaan met het wetsvoorstel dat moet zorgen voor een meer evenwichtige verdeling van asielzoekers over het land. Maar wat houdt de wet precies in? En waarom is er zoveel kritiek op?

Metro zette vijf vragen en antwoorden voor je op een rij.

Wat is de spreidingswet?

Het idee van de spreidingswet van staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) is om gemeenten en provincies meer verantwoordelijkheden te geven in de asielopvang. Tot nu toe is het zo dat het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) op zoek moet naar een gemeente die wil meewerken aan een opvanglocatie. Straks worden ze zelf verantwoordelijk om plek te regelen voor een bepaald aantal mensen.

Binnen een provincie kunnen gemeenten wel onderling ‘uitruilen’ als er maar voldoende opvangplekken komen, zo staat er in het wetsvoorstel. De ene gemeente kan bijvoorbeeld asielzoekers onderdak bieden, terwijl een andere gemeente statushouders gaat huisvesten. Dat zijn asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben en daarmee recht op een woning. Als ook die ronde onvoldoende oplevert, kan de staatssecretaris zelf gemeenten dwingen opvangplekken te regelen. Hij neemt dan een besluit over de verdeling van de benodigde opvangplekken.

Waarom is de wet nodig?

Al een lange tijd kampt Nederland met een vastgelopen asielopvang. De toestroom van asielzoekers is groot, maar alle asielzoekerscentra zitten vol. Op dit moment is het niet de taak van een gemeente om geschikte locaties aan te dragen voor de opvang van asielzoekers. Dit gebeurt op vrijwillige basis.

Het afgelopen jaar is echter gebleken dat deze vrijblijvendheid niet werkt, aangezien niet alle gemeenten reageerden op oproepen om geschikte locaties aan te dragen. Hierdoor kwamen duizenden asielzoekers in tijdelijke noodlocaties terecht, die vaak ongeschikt waren voor bewoning.

Daarnaast zorgt de terughoudendheid van sommige gemeenten ervoor dat de asielzoekers niet eerlijk verdeeld zijn over het land.

Waarom is er zoveel kritiek op?

Binnen de coalitie zijn grote meningsverschillen over de aanpak van de vluchtelingenproblematiek. VVD en CDA benadrukken steeds dat de instroom van asielzoekers omlaag moet. D66 en ChristenUnie vragen zich af of dat realistisch is en vragen om een oplossing voor de grote problemen die er nu al zijn met de opvangcapaciteit in Nederland.

Daarnaast vindt de Raad van State de spreidingswet onnodig complex en daardoor nauwelijks uitvoerbaar. Volgens het adviesorgaan is het bijvoorbeeld nog te onduidelijk wie waarvoor precies verantwoordelijk wordt. Ook struikelt de Raad van State over het ‘bonussysteem’ voor gemeenten. De gemeenten die voor 1 mei een plan presenteren en gedurende een periode van vijf jaar meer dan 100 opvangplekken bieden, kunnen een bonus krijgen. Het adviesorgaan vindt echter dat dit enkel competitiviteit met zich meebrengt, in plaats van solidariteit.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) sluit zich aan bij de kritiek van de Raad van State. Ook de VNG vindt namelijk dat de wet te ingewikkeld is en dat het bovendien niet bij gaat dragen aan een stabiel opvanglandschap met voldoende plaatsen.

Waarom wordt de wet dan niet aangepast?

Omdat een aangepast voorstel volgens Van der Burg niet door de Tweede Kamer zou komen. Daarnaast vindt hij zelf wél dat de wet uitvoerbaar is. Zonder de wet komt er geen eerlijke spreiding, is hij van mening.

Wat gaat er nu gebeuren?

De spreidingswet wordt begin volgende week naar de Tweede Kamer gestuurd. Daar zal over het wetsvoorstel worden gestemd. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, gaat het naar de Eerste Kamer. Daar wordt vervolgens nogmaals over het voorstel gestemd. Afhankelijk daarvan wordt de spreidingswet uiteindelijk aangenomen óf verworpen. Van der Burg gaat ervan uit dat hij voor zijn spreidingswet een meerderheid zal krijgen in beide kamers.

De wet had eigenlijk dit jaar al moeten ingaan, om herhaling van situaties als in Ter Apel te voorkomen. Het aanmeldcentrum in Groningen raakte vorig jaar overvol, omdat de doorstroom van asielzoekers naar opvang in de rest van Nederland vastliep. Maar door discussies in de politiek duurde de voorbereidingen langer dan gepland. Ook de kritiek van de Raad van State zorgde voor vertraging. Er is nog geen officiële ingangsdatum voor de nieuwe wet, maar als de wet wordt aangenomen, gaat hij vermoedelijk pas in 2024 in.

Acda en De Munnik bij Beau over hereniging: ‘Ik ben het nu eigenlijk alweer zat’