Jelmer Visser
Jelmer Visser Nieuws 18 nov 2019
Leestijd: 4 minuten

NASA treft waterdamp aan op Jupiter-maan Europa

Toen ruimteverkenner Voyager in 1979 zijn eerste foto schoot van Europa, een van de 79 manen van de planeet Jupiter, keken ruimteonderzoekers raar op hun neus.

Op de onscherpe beelden van veertig jaar geleden waren namelijk meanderende bruine lijnen te zien op het oppervlak van het hemellichaam. De foto’s deden een beetje denken aan de aderen in een oogbal. Zou dit door de aanwezigheid van water kunnen komen? Vier decennia later is er een antwoord; ja, er is waterdamp op Europa.

Een artestieke impressie van het oppervlak /NASA, JPL

Buitenaards leven

NASA is erg blij met de natte ontdekking, zij laten in een persbericht weten dat deze bevestiging hen een flinke steun in de rug heeft gegeven in hun onderzoek naar Europa. Ruimteonderzoekers zijn al decennialang bezig om meer informatie over de maan van de grote gasreus te vergaren.

Europa wordt gezien als een van de meest kansrijke plekken op het bestaan van buitenaards leven in ons zonnestelsel. Hiervoor zijn een paar basiselementen nodig. Eentje hiervan is de aanwezigheid van water. De beelden van een geavanceerde ruimtetelescoop op Hawaii laten nu zien hieraan wordt voldaan.

Vanwege de oppervlaktetemperatuur van gemiddeld -170 graden Celsius zit een grote oceaan met gezellige strandjes er echter niet in. Het water zou zich onder de bevroren korst bevinden waar de temperaturen een stuk hoger liggen. Toch komt er soms ook H2O aan de oppervlakte in de vorm van waterdamp.

Hoe? Op Europa zijn gigantische geisers aangetroffen die bij het uitbarsten gloeiend hete waterdamp de lucht in blazen. Vermoed werd dat dit om waterdamp ging en deze hypothese bleek juist te zijn. Een van deze pluimen werd door de onderzoekers op microscopisch niveau geanalyseerd en hierbij werden inderdaad watermoleculen aangetroffen. Hoewel er sterke vermoedens waren, is dit nooit onomstotelijk bewezen.

Ondergrondse oceaan

Het water van de geiser zou afkomstig zijn van een gigantische oceaan met zout water van naar schatting 100 kilometer diep ver onder het oppervlak. Dit bassin zou naar schatting twee keer zoveel water bevatten als al onze oceanen samen. Volgens onderzoekers speelt water op deze maan een soortgelijke rol als magma – of lava – op aarde. Via smalle doorgangen richting het oppervlak wordt het water door geisers omhoog gesproeid.

Hoewel bewijs voor vloeibare H2O nog niet is geleverd, wordt de aanwezigheid van waterdamp toch gezien als een grote doorbraak. „Voor buitenaards leven heeft een hemellichaam een paar essentiële eigenschappen nodig. De eerste is de aanwezigheid van een aantal fundamentele elementen zoals koolstof, waterstof, zuurstof, stikstof, fosfor en de tweede is een bron van energie om scheikundige reacties mee uit te lokken," aldus planetair onderzoeker Lucas Pagnini van NASA.

Aan deze twee voorwaarden voldoen een wel meer plekken in ons zonnestelsel. „De derde essentiële eigenschap: aanwezigheid van vloeibaar water, is echter een stuk zeldzamer. Hoewel onze onderzoekers geen vloeibaar water hebben gespot zien we gasvormige waterdamp toch als het een na beste dat we hadden kunnen aantreffen," aldus Pagnini. De onderzochte geiser spoot 2360 kilogram damp per seconde uit, dit is in theorie genoeg om een Olympisch zwembad in een paar minuten volledig te vullen.

Europa is hiermee de derde plek in het zonnestelsel waar bewijs is geleverd voor de aanwezigheid van water. Ook op de planeet Mars is water in de vorm van ijs aangetroffen. Waterdamp is hier echter nooit waargenomen.

Een artistieke impressie van de geiser op Europa /NASA, JPL

IJskoude wereld

Maakt de aanwezigheid van geisers Europa nu direct een fijne plek met aangenaam weer? Niet bepaald. De oppervlaktetemperatuur van gemiddeld -170 graden zal behoorlijk fris aanvoelen. De Jupitermaan is ietsje kleiner dan onze eigen maan en behoort tot de grootste vier manen van de planeet Jupiter. In tegenstelling tot onze maan heeft deze maan een atmosfeer die volledig uit zuurstof zou bestaan. Broeikasgassen om de boel op te warmen ontbreken echter.

Het leven moet dan ook niet gezocht worden op de oppervlakte. De kans hierop is aannemelijker in de hypothetische ondergrondse oceaan waar meer dan genoeg zuurstof aanwezig zou moeten zijn voor buitenaards leven. Buitenaardse waterbewoners dus? Allicht. Maar in dat geval moet je niet denken aan complexe levensvormen, maar eencellige organismen zoals bacteriën.

Wetenschappers gaan in de komende jaren door met hun onderzoek naar de maan met de geisers. In de aankomende jaren moet de werking van de maan gedetailleerder in kaart gebracht worden. Rond het jaar 2025 wil NASA de Europa Clipper lanceren. Deze geavanceerde ruimtesonde zal in een baan om de maan gaan draaien. Vermoedelijk worden er dan nog meer geheimen blootgelegd van deze opmerkelijke wereld die zo lijkt op een oogbal met bloeddoorlopen aderen.

Europa is niet de enige plek waar wordt gezocht naar buitenaards leven in ons zonnestelsel. Ook Titan en Enceladus, twee ijskoude manen van de planeet Saturnus, worden gezien als mogelijkheden.

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.