Amarins de Boer Nieuws 11 jul 2019, 07:15

Leestijd: 3 minuten

100 jaar KLM: Roken, stapelbedden en koks aan boord

Vliegen was honderd jaar geleden iets voor de elite en mensen met geld. Wie dat niet had, keek op Schiphol toe hoe zo’n voertuig loskwam van de grond of voet aan wal zette. In het Stadsarchief van Amsterdam is nu een tentoonstelling van de geschiedenis van de Nederlandse luchtvaartmaatschappij KLM.

Inchecken, door de douane, boarden: wie heeft er inmiddels geen ervaring mee? Eenmaal in het vliegtuig maken we het onszelf zo comfortabel mogelijk. Schoenen uit, grote trui aan, oogmasker op en voor je het weet ben je aan de andere kant van de oceaan. Honderd jaar geleden, toen de Koninklijke Luchtvaart Maatschappij (KLM) werd opgericht, ging vliegen er anders aan toe. Vliegen was iets magisch en bedoeld voor de elite en mensen met een goedgevulde portemonnee.

‘Dag van ons leven’

Een dagje Schiphol was een uitje, kan Griet de Boer (79) zich nog goed herinneren. Met de hele school ging ze vanuit Friesland in 1950 op schoolreisje. De reis stopte op het vliegveld, maar dat was niet erg. „We kochten een zakje patat voor 25 cent en hadden de dag van ons leven. Er waren nog geen hekken, dus je kon vliegtuigen aanraken voor ze de lucht in gingen.”

Stapelbedden en roken

Hoe druk het vroeger was met uitzwaaiende mensen, is goed te zien op foto’s die hangen in het Stadsarchief in Amsterdam. Het gaat om een samenstelling van beelden van het Maria Austria Instituut en het KLM Fotohistorisch Archief, gemaakt door Nederlandse topfotografen. Vliegen fascineerde ook fotografen als Maria Austria, Paul Huf en Carel Blazer, waardoor de geschiedenis van de KLM-passagier nauwkeurig is vastgelegd.

Aan boord was het vroeger goed vertoeven. Je kon het eten kiezen van een menukaart en er vlogen koks mee aan boord, die ín de lucht maaltijden bereidden en serveerden. Stewardessen waren meer informatievoorzieners: ze vertelden de vluchtinformatie en vermaakten de kinderen aan boord. Wie wilde slapen, kon terecht op een stapelbed en ook roken aan boord was tot eind vorige eeuw gewoon toegestaan.

Ontsnapte bijen

Trots loopt Joes Hamelink (22) tussen de rijen foto’s door. De student Cultureel Erfgoed loopt stage bij het Maria Austria Instituut en is maanden bezig geweest met het zoeken naar de verhalen achter de foto’s. „Sommige foto’s uit het archief van KLM waren alleen gearchiveerd met een datum. Via allerlei archieven kwam ik achter bijzondere verhalen.”

Zijn favoriete foto is die van de bijen, een foto uit 1921. Het waren de eerste dieren die ooit met een KLM-voertuig meevlogen. Per toeval ontdekte hij dat een deel van die 3,5 miljoen bijen destijds is ontsnapt uit een kist. „Ik kwam een krantenartikel uit 1921 tegen over dat voorval en kon zo de link leggen met de foto”, glimlacht hij. „Gelukkig raakte niemand gewond, omdat de passagiers al uit het vliegtuig waren op het moment dat de bijen ontsnapten.”

Een andere foto waar hij enthousiast over is; die van fotograaf Onno Meeter, zijn eigen opa. Op de foto uit 1962 is te zien hoe mensen op Schiphol afscheid nemen. „Hij was waarschijnlijk een dagje naar Schiphol en heeft toen deze foto gemaakt”, zegt Hamelink. Zijn opa leeft niet meer. „Mijn familie weet nog niet dat deze foto hier hangt. Ze gaan het vanavond zien, het is een verrassing.”

De tentoonstelling Let’s Fly Away! is tot en met 6 oktober gratis te zien in het Stadsarchief in Amsterdam.