Anne-Fleur Pel Nieuws 9 nov 2016, 15:29

Leestijd: 4 minuten

Hoe kon het zo misgaan met de peilingen?

De openbare peilingen zaten er deze verkiezingen flink naast. Foto: ANP

De Amerikaanse peilingen voorspelden tot het laatste moment dat Hillary Clinton de 45e president van de Verenigde Staten zou worden. „Een van de grotere fouten in de geschiedenis”, zegt Amerikakenner Victor Vlam. Vlam voerde zelf ooit campagne voor Obama en heeft persoonlijk Hillary Clinton de hand geschud.

In de peilingen lag democraat Clinton steevast voor op haar republikeinse rivaal Donald Trump. Hoe kunnen de peilingen er zo naast zitten? Vlam heeft meerdere theorieën die meegespeeld kunnen hebben.

Niet eerder zaten de peilingen er zo naast, zegt Vlam. Voor de peilingen worden niet alleen kiezers opgebeld, iedere peiler maakt ook eigen inschattingen van het electoraat. „Bijvoorbeeld dat 10 procent zwart is en op Clinton gaat stemmen. Of dat jongeren minder geneigd zijn om te gaan stemmen dan ouderen. Met dit soort inschattingen kan het heel erg misgaan.”

Campagnestrategie

Naast de eigen peilingen die vooral de campagnestrategie bepalen, spelen toch ook de openbare peilingen – uitgevoerd door onder meer media en universiteiten – een rol in de campagne. „Hierdoor heeft Clinton bepaalde staten onvoldoende aangedaan. Ze had meer tijd in Michigan, Wisconsin en Pennsylvania moeten steken. De verwachting was dat ze daar toch wel zou winnen. Dat dit niet gebeurde, was een enorme schok. De peilingen zijn de laatste jaren betrouwbaar gebleken en dat gaf een vals gevoel van veiligheid.”

https://twitter.com/philomonk/status/796350078675980288

Maar in tegenstelling tot wat de buitenwereld voorspelde, zag het campagneteam van Clinton de afstand de laatste dagen wel kleiner worden, denkt Vlam. „Clinton ging ineens naar Michigan, terwijl daar in de openbare peilingen een grote overwinning was voorspeld.” Maar het bleek te laat.

Van de Amerikanen die voor de verkiezingsdag al hadden gestemd, stemde het overgrote deel voor Clinton. Maar dit bleek ook een aanwijzing in de verkeerde richting. Zwevende kiezers kunnen een rol hebben gespeeld in de onverwachte uitkomst. De kiezers die na een campagne van anderhalf jaar nog niet weten op wie ze moeten stemmen, laten zich meestal leiden door het laatste nieuws. Dan kan het FBI-onderzoek naar de Clintonmails hebben meegespeeld. Er hangt veel geheimzinnigheid rond haar, en dat wekt wantrouwen. Eigenlijk willen de kiezers wel op haar stemmen, maar hierdoor zijn ze toch minder geneigd om dit te doen.”

De twee kampen lagen dit jaar verder uiteen dan ooit. Iemand die voor Clinton is, zal niet snel op Trump stemmen. Dit kan hebben bijgedragen aan de lage opkomst, stelt Vlam. En dit kan ook hebben bijgedragen aan de uitkomst. In 2002 brachten 120 miljoen Amerikanen hun stem uit, dit jaar waren dat er 7 miljoen minder terwijl het aantal kiesgerechtigde Amerikanen is toegenomen.

Gebrek aan enthousiasme

„Dit komt denk ik door een gebrek aan enthousiasme voor een of beide kandidaten. Clinton wordt niet erg charmant bevonden. Bij de achterban heerst rationeel enthousiasme. Ze zien in haar een goede president, maar geloven er onvoldoende in. Ze stemmen met het hoofd, niet met het hart. Dat is anders bij Trump. Daar toont de achterban overdreven enthousiasme. Net zoals bij Obama het geval was.”

Daarnaast kunnen kiezers in de peilingen sociaal wenselijke antwoorden hebben gegeven. „Deze mensen steunden Trump mogelijk in het verleden, maar begonnen zich hiervoor te schamen omdat hij zoveel gekke dingen ging zeggen. Maar eenmaal in het stemhokje bedenken ze zich toch weer dat ze het op veel punten toch wel met hem eens zijn. En dat ze de boel willen opschudden.”

Achtergrond

Vlam is ervan overtuigd dat Clinton geen publieke functie meer zal ambiëren. „Het is de tweede keer dat ze nipt verslagen wordt. 8 jaar terug door Obama en nu door Trump. Dit moet haar zoveel pijn doen. Als ze bijgekomen is van deze zware kater, zal ze denk ik naar de achtergrond verdwijnen.”

Het is nu zaak voor Trump om de Democraten en Republikeinen weer nader tot elkaar te brengen. In zijn overwinningsspeech gaf hij hier al een aanzet toe. Want hij heeft de twijfelende kiezer en democraten hard nodig, meent Vlam. „Trump zal een serieuze poging doen om het land bijeen te brengen en legt daarvoor eerst de focus op punten waarover overeenstemming is. Bijvoorbeeld over het aanpassen van de infrastructuur in het land. Dat is minder controversieel dan een muur langs de grens met Mexico en een inreisverbod voor moslims.”

Beleid afzwakken

De Republikeinen hebben een meerderheid in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden. Maar dat wil niet zeggen dat Trumps plannen zonder slag of stoot worden aangenomen. „Niet alle Republikeinen zijn het eens met zijn standpunten. Met name die over migratie. Ik denk dat zijn beleid behoorlijk afgezwakt gaat worden. Het is afwachten wat Trump allemaal van plan is. Hij heeft slechts negen uitgewerkte plannen op zijn website staan. Clinton had er tientallen.”