Hendriëlle de Groot Geld & Carrière 13 okt 2025, 12:25

Leestijd: 4 minuten

Narcisme op de werkvloer: de signalen en gevolgen

Charmant, zelfverzekerd en vol ambitie: narcisten weten zichzelf vaak moeiteloos te presenteren als ideale collega of inspirerende leider. Maar achter die glans schuilt gedrag dat teams ontwricht, samenwerking bemoeilijkt en zelfs de organisatiecultuur kan aantasten. Hoe herken je narcisme op de werkvloer? En belangrijker nog: hoe ga je er effectief mee om?

Iedereen kent wel zo iemand: een collega of leidinggevende die vol zelfvertrouwen binnenkomt, de aandacht moeiteloos naar zich toetrekt en precies weet hoe hij zich moet profileren. In het begin kan dat inspirerend overkomen. Maar na verloop van tijd ontstaat er spanning, voelen mensen zich genegeerd en haken waardevolle teamleden af. Grote kans dat je hier te maken hebt met narcistisch gedrag op de werkvloer.

Wat narcisme écht betekent

De term ‘narcisme’ duikt overal op, maar wordt vaak verward met gezond zelfvertrouwen. Waar zelfvertrouwen mensen vooruithelpt, gaat narcisme een stap verder. Het draait om een constante behoefte aan bewondering, een opvallend gebrek aan empathie en een hardnekkig gevoel van superioriteit.

Volgens Carrièretijger, een Nederlands platform met loopbaanadvies en praktische tips over professionele ontwikkeling, is het gedrag van een narcist onder meer herkenbaar aan het overschatten van eigen prestaties, het negeren of bagatelliseren van anderen en het vermijden van kritiek. Het gaat dus vooral om gedragspatronen die samenwerking en sfeer aantasten, niet om een officiële diagnose.

Signalen van narcisme op de werkvloer

Narcistisch gedrag begint vaak subtiel, maar wordt na verloop van tijd steeds zichtbaarder. In vergaderingen is het vaak degene die voortdurend het woord neemt, weinig ruimte laat voor anderen en ideeën van collega’s zonder erkenning overneemt. Kritiek wordt zelden geaccepteerd; eerder volgt een boze reactie of een kleinerende opmerking. Het kan ook voorkomen dat diegene wordt genegeerd, wat ook wel ‘silent treatment’ wordt genoemd. Dit patroon maakt het lastig om het gedrag bespreekbaar te maken.

Als een leidinggevende narcistische trekken vertoont, kan de impact groot zijn. Organisatieadviesbureau De Steven beschrijft hoe narcistisch leiderschap vaak twee gezichten heeft. Aan de ene kant is de leider charmant, beleefd en overtuigend, aan de andere kant hard, controlerend en meedogenloos. Zulke leiders compenseren vaak een innerlijk tekort met aandacht en bewondering, terwijl ze anderen kleineren en manipuleren. Ze kiezen favorieten, belonen volgzaamheid en straffen tegenspraak af.

Wel is het belangrijk te noemen dat maar een klein deel van de bevolking écht een narcistische persoonlijkheidsstoornis hebben. Sommige mensen kunnen wel narcistische trekjes hebben, maar iemand zomaar het label van narcist opplakken is meestal niet terecht.

Gevolgen van narcisme op de werkvloer

In eerste instantie kan het gedrag van een narcist innemend lijken: sociaal, vlot en oprecht geïnteresseerd. Maar dat charmante gedrag kan zomaar omslaan in manipulatie. Kwetsbaarheid tonen of fouten toegeven gebeurt zelden. Volgens Indeed, een internationaal carrièreplatform met praktische adviezen voor werknemers en werkgevers, verzetten narcisten zich vaak tegen regels, zijn ze sterk competitief en tonen ze weinig empathie. Collega’s worden vooral gezien als middelen om doelen te bereiken, niet als mensen met een eigen stem.

De gevolgen van narcisme voor teams en organisaties zijn aanzienlijk. Vertrouwen brokkelt af, medewerkers houden informatie achter uit angst en de psychologische veiligheid verdwijnt. Nieuwe ideeën krijgen weinig kans, omdat ze worden genegeerd of toegeëigend door de narcist zelf. Werknemers kunnen zich leeggezogen of onzichtbaar voelen, wat leidt tot uitval of vertrek.

Onder narcistisch leiderschap ontstaat vaak een afrekencultuur. Fouten worden publiekelijk afgestraft, kritische stemmen verdwijnen en een angstcultuur neemt de overhand. Volgens De Steven leidt dat tot verdeelde organisaties waarin ja-knikkers worden beloond, het verloop stijgt en het ziekteverzuim toeneemt. De sfeer wordt roddelachtig en onveilig.

Hoe kun je omgaan met narcisme op de werkvloer?

Narcisme op de werkvloer verdwijnt niet vanzelf, de communicatie met een narcist is niet altijd makkelijk. Toch kun je er wel bewust en stevig mee omgaan. Volgens Indeed is het als collega belangrijk om duidelijke grenzen te stellen en je niet te laten meeslepen in manipulatieve spelletjes. Professionele, feitelijke communicatie helpt om de controle over gesprekken te behouden en vermindert de ruimte voor verdraaiing of emotionele druk.

Als het gedrag structureel wordt, adviseren HR-professionals om gebeurtenissen zorgvuldig te documenteren: noteer data, tijden en concrete bewoordingen. Daarmee kun je gesprekken met HR of een vertrouwenspersoon onderbouwen op basis van feiten in plaats van gevoel.

Vroegtijdig herkennen om escalatie te voorkomen

Voor leidinggevenden en HR is alertheid cruciaal. De Steven benadrukt dat manipulatief gedrag vroegtijdig herkend moet worden om escalatie te voorkomen. Trainingen kunnen helpen om narcistisch gedrag sneller te signaleren en bespreekbaar te maken. Daarnaast is het belangrijk om een cultuur te stimuleren waarin feedback over gedrag normaal is, en medewerkers niet alleen worden beoordeeld op charisma of prestaties, maar ook op hun bijdrage aan een gezonde teamdynamiek.

Reacties