Joram Bolle Dossier 9 jun 2018, 04:20

Leestijd: 4 minuten

Is het verzet tegen de donorwet typisch Nederlands?

Een meerderheid in de Tweede Kamer van één stem – en alleen maar omdat een lid van de Partij van de Dieren z’n trein had gemist. Ook een hele krappe meerderheid in de Eerste Kamer, waar de stemming nog werd uitgesteld. Felle debatten, ingezonden brieven en mogelijk zelfs een referendum. Allemaal vanwege de nieuwe wet voor orgaandonatie, waarbij je in plaats van niet, automatisch wél donor bent als je er geen bezwaar tegen maakt. In veel omringende landen kennen ze zo’n opt-outsysteem al. Is het verzet tegen de nieuwe wet typisch Nederlands?

Medisch-ethische discussies zorgen altijd voor verhitte debatten, zegt Theo Boer van de Protestants Theologische Universiteit: “Het gaat niet om nieuwe stoeptegels of emissie van broeikasgassen, maar om iets wat jouw eigen lichaam raakt.” Daarnaast denken Nederlanders volgens Boer graag na over de maakbaarheid van hun eigen geluk: “Dat is een overeenkomst met de discussie over bijvoorbeeld euthanasie. Er is een probleem, dat moet opgelost worden en de staat kan dat een duwtje geven.”

Amper protest in België

België kent het systeem dat Nederland in gaat voeren al jaren. In 1987 werd daar een wet over aangenomen. Als iemand geen beslissing neemt, wordt verondersteld dat diegene donor wil zijn. Wel wordt er dan alsnog toestemming gevraagd aan de nabestaanden. Dat gebeurt niet in alle gevallen. Heeft iemand zelf actief laten registreren na z’n dood organen te willen doneren, dan gebeurt dat ook. Eind 2017 ging dat om ruim 270.000 Belgen. Ruim 190.000 Belgen hebben aangegeven geen orgaandonor te willen zijn. Op een bevolking van ruim 11 miljoen lijkt dat niet zoveel, maar 3 procent heeft zich als voor- of tegenstander uitgesproken. Die cijfers wijzen er in ieder geval op dat de discussie over het systeem van registratie maar zeer beperkt is.

We weten natuurlijk niet precies hoe die verhouding zal zijn als in Nederland in 2020 de nieuwe wet van kracht wordt. Maar dat alleen de stemmingen in de Eerste en Tweede Kamer over de wet al tienduizenden nee-registraties opleverden, is wel een indicatie dat het ongenoegen ermee bij een flink deel van de bevolking speelt.

Katholiek vs. protestant

Eén van de verklaringen kan het verschil zijn in wat van oudsher de overheersende religie in het land is. Landen met een katholiek traditie zijn eerder geneigd om een opt-outsysteem te hebben dan protestantse landen. Ook hebben katholieke landen in Europa een hoger percentage donoren. Kroatië, Spanje, België en Ierland scoren daarop bijvoorbeeld heel hoog. “Katholieke landen hebben meer een gemeenschapsgerichte benadering, protestantse meer een individuele,” zegt Theo Boer. “Hemel en aarde worden in katholieke landen bewogen om een leven te redden, bijvoorbeeld ook als het gaat om een behandeling van iemand die medisch eigenlijk niet meer te redden is.”

Protestantse kringen zijn ook voorstander van donatie, maar daar vindt men dat het veel meer een eigen keuze moet zijn. Eerste Kamerlid van de ChristenUnie Roel Kuiper zei bij een debat over de wet: “Het lichaam is een geschenk van God, orgaandonatie moet een persoonlijke gift blijven.”

Zelfbeschikking

Het debat over de balans tussen zelfbeschikking en het algemeen belang sijpelt door in bijna alle discussies over medisch-ethische kwesties. Bij dat over de nieuwe donorwet is wel opmerkelijk dat de posities van verschillende partijen omgedraaid lijken. Waar D66 in het debat over euthanasie pleit voor veel meer zelfbeschikking en christelijke partijen daartegen zijn, is D66 nu juist de bedenker van de nieuwe wet en vindt bijvoorbeeld de ChristenUnie het een inbreuk op de persoonlijke integriteit, merkt Theo Boer op: “Dat is heel apart en ik snap niet zo goed waarom D66 deze weg is ingeslagen. Maar ze hebben er wel een brede maatschappelijk discussie mee veroorzaakt en die prestatie is een compliment waard.”

OVER METRO DOSSIER

Elke zaterdag vind je bij Metro verhalen over spraakmakende zaken. We kennen het, doordeweeks moet alles vlug, maar gelukkig is er in het weekend tijd om lekker lang te lezen over opzienbarende onderwerpen. Boeiend? Absoluut! Schokkend? Soms. Confronterend? Misschien. Interessant, met een knipoog en vanuit meerdere perspectieven belicht? Altijd!

Deze week: orgaandonatie. 14 juni moet blijken of er genoeg handtekeningen zijn opgehaald om een referendum te houden over de nieuwe donorwet. Maar hoe groot is het tekort aan orgaandonoren eigenlijk, en waarom is er zoveel discussie?