Bregje Simons Dossier 10 mrt 2018, 05:05

Leestijd: 5 minuten

Waarom Facebook alles van jou weet

Een herkenbaar voorbeeld: je wil een nieuwe jas bestellen via Wehkamp, kijkt een tijdje online en bestelt uiteindelijk de leukste. Nog geen minuut later open je Facebook en wacht er een advertentie op je met nog meer jassen. „Dat is een hele simpele manier waarop bedrijven big data toepassen in de praktijk’’, vertelt Jarno Baselier, ethisch hacker en ICT’er in de medische sector.

Zowel bedrijven als de Nederlandse overheid verzamelen elk uur van elke dag onze gegevens, die vervolgens opgeslagen worden in een enorme database. Maar hoe komen zij nou eigenlijk aan die data, en belangrijker nog: wat gebeurt er vervolgens mee? „Big data is een hele grote verzameling digitale gegevens over personen. Die gegevens worden gebruikt door bedrijven om hun doelgroep te analyseren. Zo kunnen patronen in beeld gebracht worden zoals bijvoorbeeld het koopgedrag.’’ Met als doel: geld verdienen.

Jouw gegevens op straat

Verzameling van data kan op veel verschillende manieren. Om even terug te keren bij het Wehkamp-voorbeeld, daar gebeurt het door middel van cookies waar je mee akkoord dient te gaan om de website goed te kunnen gebruiken. Facebook koopt dan jouw data over van Wehkamp en leest op die manier hun cookies uit waardoor zij weten waar jouw interesses liggen. Door middel van algoritmes krijg jij daardoor een Facebook-overzicht vol met advertenties van websites die je net hebt bezocht. „Het kan dan zomaar zijn dat die data weer aan nieuwe partijen wordt doorverkocht die jouw data dan weer voor hun eigen doeleinden gebruiken. Vaak geven wij daar toestemming voor in de voorwaarden maar die dingen leest niemand want die zijn vaak veel te lang en ingewikkeld’’, zegt Baselier.

Jouw gedrag op social media is ook een bron van data. Aan de hand van wat jij bekijkt, liket en deelt, geef je informatie weg. Maar dataverzameling vindt ook plaats door het invullen van een enquête en door data die doorgestuurd wordt via bijvoorbeeld je telefoon of smart-tv. Ook vindt de verzameling plaats door het analyseren van je tekststromen. Onderzoekers van de Correspondent, Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis, leggen uit: „Daarbij gaat het niet om de berichten zelf, maar om je gedrag – ook wel metadata genoemd.’’ Als je iemands metadata kan volgen, dan weet je bijvoorbeeld hoe laat iemand opstaat, welke weg hij aflegt als hij naar zijn werk gaat en met wie hij het meest contact heeft. „Dat vertelt veel meer over iemands leven dan de inhoud van de communicatie. Als bedrijven erachter komen dat ik, als ik in Amsterdam ben, ’s ochtends berichtjes naar iemand uit Rotterdam stuur, dan laten ze mij in de ochtend een advertentie van een trein naar Rotterdam zien.’’

Elektronische jungle

Big data is al een begrip sinds de komst van internet, maar heeft zich de laatste jaren flink ontwikkeld: de hoeveelheid data groeit nu viermaal zo snel als de wereldeconomie. Tot 2013 werd geschat dat als alle opgeslagen data ter wereld samen in gedrukte boeken stond, de hele VS met een laag ter dikte van 52 boeken kon worden bedekt. De werking van computers gaat ook steeds sneller. Het is dan ook niet raar dat data tegenwoordig door computers wordt verzonden, verzameld en geanalyseerd. Denk eens aan het in- en uitchecken met je ov-chipkaart. Of aan onze mobiele telefoon waarbij zodra je een app opent, diverse bedrijven je data verzamelen en op die manier weten wie je bent, waar je bent en welke apps en hardware je gebruikt. „We leven zo langzamerhand in een elektronische jungle en dat kan soms best beangstigend zijn’’, zegt Baselier stellig. „Daarom moeten we ons meer bewust worden van wat er gebeurt.’’

Dit kun je zelf doen

„Het is jammer genoeg heel moeilijk om jezelf tegen het verzamelen van jouw data te beschermen’’, zegt Baselier. „Daarvoor zou er ook een rol bij de overheid moeten liggen.’’ Volgens hem zou een mogelijke oplossing het inrichten van een gecentraliseerde database kunnen zijn. Een database waarin bedrijven de data met elkaar delen, die streng beveiligd wordt en waar personen hun eigen gegevens kunnen inzien en bewerken. Uiteraard zijn er aan een gecentraliseerde database ook risico’s verbonden, omdat dan algemeen bekend is waar alle gegevens opgeslagen zijn. Deze gegevens kunnen dan worden gehackt, onderschept en verkocht en dan ligt de data gewoon op straat. „Ik denk daarom dat zo’n centrale database een stap te ver is en het is wettelijk erg lastig, zo niet onmogelijk. Daarom zie ik dit voorlopig nog niet gebeuren.’’

Ook Maurits Martijn en Dimitri Tokmetzis vinden het niet de taak van de gewone burger om hiertegen op te treden. „Eigenlijk heb je geen keus omdat je akkoord moet gaan met de voorwaarden om de app te installeren, daarom moet er meer politieke druk komen om bedrijven tot bepaald gedrag te dwingen’’, zegt Tokmetzis. „Je ziet wel dat thema’s als online privacy en de zogenoemde sleepwet, Facebook, big data en nepnieuws steeds vaker ter sprake komen bij politici’’, vult Martijn hem aan. „Maar een echte ommezwaai heeft tijd nodig, dat gaat heel langzaam.’’

OVER METRO DOSSIER

Elke zaterdag vind je bij Metro verhalen over spraakmakende zaken. We kennen het, doordeweeks moet alles vlug, maar gelukkig is er in het weekend tijd om lekker lang te lezen over opzienbarende onderwerpen. Boeiend? Absoluut! Schokkend? Soms. Confronterend? Misschien. Interessant, met een knipoog en vanuit meerdere perspectieven belicht? Altijd!

Deze week: online privacy. Wat weet Facebook eigenlijk over jou? En wat kun je doen om te voorkomen dat jouw gegevens op straat komen te liggen?