Marieke van der Voort
Marieke van der Voort Dossier 3 mrt 2018
Leestijd: 10 minuten

‘Dag barkeeper, mag ik een glaasje ongeluk?’

Speciaalbiertjes zijn niet meer weg te denken uit de Nederlandse kroegen en slijterijen. Maar hoe weet je nu welk bier echt bij je past? En hoe geniet je optimaal? Verslaggever Marieke van der Voort zocht een échte bierkenner op voor een privéproeverij.

In het heerlijke winterzonnetje nodigt het prachtig verlichte pand met het grote, groene grasveld meteen uit om een kijkje binnen te nemen. En al voor de deur van De Hertog Jan Proeverij in het Limburgse Arcen achter me is dichtgevallen, is duidelijk waarom dit café zich al drie jaar lang de mooiste klassieke bar van Nederland mag noemen. De hangende bierpullen aan het plafond, emaillen bordjes aan de muur en grote verzameling van oude flesjes zorgen ervoor dat je maar twee dingen wil: een kruk aan de mooie houten bar en een vol glas bier.

Foto: De Hertog Jan Proeverij

Natte hond

Voor goed gezelschap is ook gezorgd. Ik heb een afspraak met bierkenner Willion Kersten, die een tas vol met speciale biertjes heeft klaarstaan. In drie uur tijd gaat hij me leren hoe ik kan bepalen welk bier bij me past en hoe ik er optimaal van kan genieten. „Kijken, ruiken en proeven, daar draait het allemaal om en ook precies in die volgorde”, lacht Kersten terwijl hij twee flesjes Orval tevoorschijn tovert. „Mijn favoriete biertje. Het ruikt een beetje naar natte hond en bezweet paard. Maar als je het eenmaal proeft…”

Met een speciale degustatiekaart – degusteren is een duur woord voor proeven – noteer ik wat ik zie, ruik en proef. „Dat laatste moet je niet te snel invullen”, tipt Kersten. „Pas tien seconden nadat je een slok hebt genomen, kun je deze goed beoordelen. En pas na drie goede slokken, weet je het echt.” Drie goede slokken gaan er zeker in, waarna ik ‘licht bitter’ en ‘lekker doordrinkbier’ noteer. Orval is ook los van de smaak bijzonder bier, legt Kersten uit. Het is namelijk een van de elf bieren wereldwijd die zich ‘Authentic Trappist Product’ mogen noemen. De regels daarvoor zijn streng. Zo moet het bier zijn gebrouwen binnen de eigen muren of in de nabijheid van de abdij, zijn de monniken verplicht mee te werken in de brouwerij en mag de winst alleen naar de abdij zelf en goede doelen gaan. „Dat monniken van oudsher zo veel bier brouwen, is logisch”, vervolgt Kersten. In de middeleeuwen waren zij bijna de enigen die konden lezen en schrijven en dus uit de voeten konden met de recepten.”

Goddelijk brouwsel

Terwijl hij een nieuw biertje op tafel zet, vertelt Kersten over zijn 2-jarige opleiding tot zytholoog (zythos is Grieks voor bier, logos voor studie van), het belang van water, gerst, hop en gist en de geschiedenis van bier. Zo leer ik dat bier al 4000 jaar voor Christus bestond en bij toeval is ontdekt doordat wilde gisten uit de lucht zich vermengden met nat geworden brood dat buiten lag te drogen. Dat mensen – die bier aanvankelijk in de vorm van broodpap aten – een tijdlang dachten dat God over het brouwsel blies om er alcohol aan toe te voegen. En dat bier in een ver verleden uitsluitend door vrouwen werd gebrouwen. En wie denkt dat we nu, met gemiddeld 83 liter per volwassen persoon per jaar, veel drinken, heeft het mis. In de middeleeuwen dronken ze pas veel, een liter (!) per dag. Noodgedwongen weliswaar, aangezien ‘gewoon’ water besmet was met de pest en men niet wist dat je de bacteriën kon doden door het water te koken. Maar toch…

Tijd voor de volgende ronde: een Steenuilke van brouwerij De Ryck, die als eerste in België een vrouwelijke brouwer rijk was. Pittig blond bier met een goed verhaal. „Het bier is gebrouwen als onderdeel van het steenuilenproject in de Vlaamse Ardennen, bedoeld om deze bijzondere vogel te redden”, legt Kersten uit. Ook in het bier zelf zijn de Vlaamse Ardennen terug te proeven. De familiebrouwerij gebruikt immers meerdere kruiden uit de streek: lievevrouwebedstro, sleedoorn en engelwortel. „En juist dat laatste ingrediënt zorgt voor een bijzondere en kruidige bitterheid die je uit duizenden biertjes zo herkent”, vervolgt hij.

Mosterd en walnoten

„Verrassend”, reageer ik enthousiast, waarop Kersten moet lachen. „Zelfs ik laat me nog wekelijks verrassen!”, zegt hij. „Dat kan ook niet anders, want de keuze is enorm.” Alleen Nederland telt momenteel al 554 geregistreerde actieve brouwerijen, zo blijkt uit cijfers van Stichting Erfgoed Nederlandse Biercultuur. Ruim een verviervoudiging ten opzichte van tien jaar geleden. En dan hebben we het nog niet eens over de alsmaar groeiende groep hobbyisten die met behulp van potten, pannen en badkuipen – puur voor de leuk –  het ene na het andere brouwsel produceert.

Terwijl ik druk aantekeningen maak om mijn bierkennis te vergroten, volgt het ene na het andere drankje waar ik nog nooit van heb gehoord: Viven Smoked Porter, De Arend Tripel en Den IJzeren Arm om er maar een paar te noemen. Vooral die laatste is heel apart. Ik ruik en proef walnoot en na een goede slok – en tien seconden wachten – is het net alsof ik een mespunt mosterd naar binnen heb gewerkt. Ik trek blijkbaar een nogal vies gezicht. „Je vindt ‘m niet lekker, hè?’, lacht Kersten. „Mensen zijn hier gek op of vervloeken dit bier. Zelf vind ik ‘m superlekker.” Tja, op naar de volgende…

Mooie schuimkraag

Maar niet voordat ik heb geleerd hoe je bier uit een flesje het beste kan openen en inschenken. „Je haalt het dopje er heel rustig af, houdt het glas een beetje schuin en schenkt het bier via de zijkant van het glas – niet te snel – in. Voor een mooie schuimkraag schenk je het laatste deel bij in het midden van het glas.” Ik besluit de proef meteen op de som te nemen en inderdaad, al snel lacht een perfect geschonken drankje me toe.

„Weet je waarom mannen zo van bier houden?”, vraagt Kersten pal nadat hij me een zakje met hop heeft gegeven. Ik ben nog te verbaasd over de sterke geur van de zogenoemde hopbellen om antwoord te geven. „Omdat hop vrouwelijk is”, vervolgt hij al snel. „Nou ja, de meeste hop die gebruikt wordt in bieren, dan. En die hop zorgt voor een bittere smaak, betere schuimkraag en langere houdbaarheid.”

Zes flesjes ongeluk

‘Vrouwen en bier, een onmisbare combinatie!’, schrijf ik op. En dan volgt het moment waar ik al de hele dag op hoop. Ik heb mijn favoriete biertje te pakken: Malheur 10, winnaar van de gouden medaille tijdens de World Beer Awards 2014. Een Belgian Blond Ale, waarbij de malheur – het ongeluk – in de fles achterblijft en het geluk in je glas zit. Kleur: lichtblond. Geur: rozen, perzik en limoen. Smaak en afdronk: bitterzoet. Maar wat zegt dit nu over welk type bier goed bij mij past? „Dit drankje is inderdaad bitterzoet, maar wel meer zoet dan bitter”, legt Kersten uit. Dat betekent dat je waarschijnlijk van wat zoetere bieren houdt. En dat je de echt hoppige bieren, met de kenmerkende bittere smaak, waarschijnlijk minder kunt waarderen.” Instemmend knikkend geniet ik verder van mijn nieuwe lievelingsdrankje, maar niet zonder een waarschuwing van de echte bierkenner. „Wees wel voorzichtig met dit bier, want met 10 procent alcohol is het een gevaarlijk lekker drankje”, geeft Kersten mee. Staat genoteerd, naast ‘morgen zes flesjes ongeluk scoren’.

Perfect getapt

Foto: De Hertog Jan Proeverij

Zelf voel ik me inmiddels behoorlijk gelukkig. De proeverij is ten einde, maar mijn dorst nog altijd groot. Ik plof neer op de dichtstbijzijnde kruk en wenk de barman. „Doe mij nog maar een glaasje ongeluk!”, roep ik. „Of nee, wacht. Ik moet vandaag allerlei verschillende drankjes proeven, dus verras me maar.” De barman lacht en zet een perfect getapte Grand Prestige voor m’n neus, dé trots van dit café. „Deze ga je ook vast lekker vinden”, zegt hij. Ik neem een goede slok, terwijl het vuur van de open haard mee lijkt te dansen op de muziek.

„Veel blijven proeven, hè?”, roept Kersten me tijdens het verzamelen van de lege flesjes toe. Ik knik. „Elke vrijdagavond dus een nieuw biertje uitproberen in de kroeg?”, vraag ik hoopvol. „Een heel goed idee”, vindt hij. Het leven is mooi, hier in Arcen. En daar drinken we op!

Hoe kijk, ruik en proef je het best?

Zytholoog Willion Kersten legt uit hoe je ultiem kunt genieten van jouw favoriete biertje.

  • Kijken. Let daarbij zowel op de kleur van het bier als op de schuimkraag. Kleur kan veel verraden over de smaak van het bier. Zo zijn amberkleurige biertjes meestal wat zoeter en donkere biertjes vaak het zwaarst. Komen er veel kleine CO₂-belletjes opborrelen? Dan houdt je schuimkraag vaak langer aan. En hoe langer het schuim op het bier blijft staan, hoe meer de smaak tot zijn recht komt. 
  • Ruiken. Probeer zo specifiek mogelijk te omschrijven wat je ruikt. Dus niet ‘zoet’, maar ‘fruit’ en probeer dat dan weer verder te specificeren naar bijvoorbeeld ‘aardbei’ of ‘sinaasappel’. Soms kan het ook helpen om je biertje even te laten staan. Als je bier iets warmer is, kun je immers beter ruiken. 
  • Proeven. Er zijn vijf basissmaken: zoet, zuur, zout, bitter en umami. Wacht na je eerste slok minimaal tien seconden en zeg daarna pas wat je proeft. Neem minimaal drie slokken en laat deze door je mond rollen om echt goed te kunnen proeven. Bij wijnproeverijen spuug je de wijn weer uit, maar bij bier is het belangrijk om door te slikken. Alleen dan proef je de bitterheid goed.
Foto: Colourbox
Foto: Colourbox

Zevenstappenplan

Wil je de biertjes die je in huis hebt gehaald op de juiste manier serveren? Met dit zevenstappenplan komt dat ongetwijfeld goed!

  1. Zorg dat het bier een volle week heeft gerust, zodat de gist op de bodem ligt.
  2. Bewaar het bier op keldertemperatuur, zo blijft de kwaliteit goed en kan het verder rijpen. Koel het pas enkele uren voor het degusteren.
  3. Beweeg en open de fles nooit te ruw, om directe vertroebeling en verlies van koolzuur te voorkomen.
  4. Schenk het bier een paar graden onder de aanbevolen temperatuur en houd het glas daarbij een beetje schuin. In het glas stijgt de temperatuur nog enkele graden, de rijke aroma’s en smaken komen dan ten volle tot hun recht.
  5. Schenk het bier voorzichtig in een schoon en droog glas. Begin langs de wand en eindig in het midden van het glas, zo krijg je een mooie en volle schuimkraag.
  6. Schenk het bier rustig in. Anders komt de eventueel aanwezige gist snel los van de bodem. Laat je het laatste restje bier samen met de gist in de fles? Dan krijg je een mooi en helder bier.
  7. Heb je een speciaalbiertje en wil je een vollere smaak? Maak dan een aantal ronddraaiende bewegingen zodat de gist loskomt. Schenk dit bij het bier of apart in een klein glaasje. Dit laatste restje zit boordevol vitaminen. 

Metro Dossier

Elke zaterdag vind je bij Metro een serie verhalen over een spraakmakend onderwerp. Deze week: bier. Leer nieuwe biertjes kennen met ons bier-abc, ontdek hoe je optimaal van jouw biertje geniet en lees over bier brouwen in een schuur.

Foutje gezien? Mail ons. Wij zijn je dankbaar.

Het beste van Metro in je inbox 🌐

Meld je aan voor onze nieuwsbrief en ontvang tot drie keer per week een selectie van onze mooiste verhalen.